İktisadi rasyonalitenin davranışsal iktisat çerçevesinde sorgulanması: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesindeki öğrenciler üzerine bir alan araştırması

Abstract

Yerleşik iktisadi modellerin dayanağı, rasyonellik varsayımıdır. Gerçekte iktisadi sistemlerin yaşadığı aksaklıkların ve anomalilerin, yerleşik iktisadın sunduğu reçetelerle açıklanmaksızın sadece geçiştirilmesi, rasyonellik varsayımının sorgulanmasına ve davranışsal iktisadın gelişmesine izin vermiştir. Davranışsal iktisat, disiplinlerarası bir yaklaşımla gerçek karar alma sürecini inceler. Yerleşik iktisattan sistematik ihlalleri tanımlayarak, psikolojik etkenleri, iktisadi modellere entegre etmeye uğraşan bu disiplinlerarası alan, sınırlı rasyonelliği kabul ederek, bilişsel eğilim ve kısa yollar ile bu iddialarını desteklemektedir. Rasyonellik, tercihleri açıklamak için önemli bir veri sağladığından bu konu önemsenmiştir. Bu çalışmada kusursuz ve sınırlı rasyonellik anlayışlarından hangisinin geçerli olduğunu anlamak amaçlanmış; sınırlı rasyonelliğin gerçek tercihler için geçerli olduğu ve iktisadi bilgi sahibi olmanın rasyonellik performansı üzerinde etkisi olmadığı önermeleri, temel hipotezler olarak belirlenmiştir. Araştırmanın kapsamı, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi'nde öğrenim gören öğrenciler ile sınırlı olmakla birlikte sonuçların, benzer nitelikteki karar birimlerine genellenebileceği düşünülmektedir. Belirlenen hipotezleri sınamak için bilişsel eğilim ve kısa yollar üzerine kurgulanan bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılmak üzere seçilen konular sırasıyla riskten kaçınma, kayıptan kaçınma, yansıma etkisi, tutarsız tercihler, para ödeme sancısı, batık maliyet yanılgısı, çerçeveleme etkisi, sınırlı bencillik (ültimatom oyunu), zamanlararası faydanın hiperbolik indirgemesi ve çıpalama etkisidir. Ülkemizde bu konuda yapılmış çalışmalar görece az olduğu için bu konuda katkı sağlanmış olacaktır. Analiz sonucunda hem İktisadi ve İdari Bilimler hem de Eğitim Fakültesi öğrencilerinin tercihlerinin sınırlı rasyonaliteye daha uygun olduğu görülmüş, hipotezler doğrulanmıştır. Bu verilerden hareketle ders müfredatında yapılacak değişimlerin, geleceğin uzmanlarını gerçek piyasa işlemlerine hazırlamak için gerekli olduğu düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Rasyonellik, Yerleşik İktisat, Davranışsal İktisat, Sınırlı Rasyonellik, Bilişsel Eğilim ve Kısa Yollar

The basis of traditional economic models is the assumption of rationality. In fact, the mishandling and anomalies of the economic systems, without being explained by the prescriptions presented by the traditional economies, allowed the questioning of the assumption of rationality and the development of behavioral economics. Behavioral economics examines the actual decision-making process with an interdisciplinary approach. This interdisciplinary field, which seeks to integrate psychological factors into economic models by identifying systematic violations from traditional economics, acknowledges bounded rationality and supports these claims through cognitive biases and heuristics. Rationality provides important data to explain preferences, so this issue has been considered. In this study, it is aimed to understand which of the perfect and bounded rationality approaches are valid; the hypotheses are that bounded rationality is valid for real preferences and that economic knowledge does not have an effect on rationality performance. Although the scope of the study is limited to the students studying at Muğla Sıtkı Koçman University, it is thought that the results can be generalized to similar decision units. In order to test the hypotheses, a questionnaire based on cognitive biases and heuristics was conducted. The subjects chosen to be used in the study are risk aversion, loss aversion, reflection effect, inconsistent preferences, pain of paying, sunk cost fallacy, framing effect, limited selfishness (ultimatum game), hyperbolic reduction of intertemporal benefit and the effect of anchoring. Since the studies on this subject in our country are relatively few, contribution will be made on this issue. As a result of the analysis, it was found that the preferences of both the students of the Faculty of Economics and Administrative Sciences and the Faculty of Education were more suitable for the bounded rationality and the hypotheses were confirmed. Based on these data, it is considered that the changes in the course syllabus are necessary to prepare future experts for real market transactions.Key Words: Rationality, Traditional Economics, Behavioral Economics, Bounded Rationality, Cognitive Bias and Heuristics