Karagöz ve Ortaoyununda mizah

Abstract

İnsanlık tarihiyle yaşıt kabul edilen oyunlar, bir toplumun değerlerinin, inanışlarının, gündelik yaşamını yansıtan unsurların, toplumsal birikimin kuşaktan kuşağa aktarılmasına olanak sağlar. Bir toplumun dünyayı algılayış biçimiyle ilgili fikir verirken, geçmişten günümüze kültürel değerlerin aktarılmasına yardımcı olur. Gündelik yaşamın içinde yer alan pek çok kişi, olay, unsur, kavram ve durum geleneksel seyirlik oyunların içinde varlık gösterir. Bu kavramlardan biri de mizahtır. Geleneksel seyirlik oyunlarda bulunan atışmalarda, tekerlemelerde, perde gazellerinde vb. mizah unsurlarına rastlamak mümkündür. Söz konusu oyunlarda, insana, insan zaaflarına ve mizaca yönelik gülünçlükler görülür. Bu çalışmada toplumsal yaşamın pek çok alanında varlık gösteren komik, gülme, mizah gibi kavramlar geleneksel seyirlik oyunlar etrafında açıklanmıştır. Seçilen Karagöz, ortaoyunu metinleri ile meddah hikâyelerinde bulunan mizah unsurları, H. Bergon'un gülme teorisi çerçevesinde incelenmiştir. Buna bağlı olarak geleneksel seyirlik oyunlarda belirlenen mizah unsurlarının daha çok ses ve söz tekrarlarında, yanlış anlamalarda, kelime oyunlarında görüldüğü, durum ve hareket komiği bağlamında ortaya çıktığı tespit edilmiştir.

Considered to date back to the beginning of the human history, theatrical plays allow the transfer of social values, beliefs, elements that reflect everyday life and social experience from generation to generation. While giving an idea about the way a society perceives the world, they help to transfer cultural values from past to present. Many people, events, elements, concepts and situations in everyday life are present in traditional theatrical plays. One of these concepts is humor. It is possible to come across humor elements in squabbling, rhymes, lyric poems, etc. found in traditional theatrical plays. In these plays, humor directed at humans, human weaknesses and temperament is present. In this study, concepts such as comic, laughing and humor, which exist in many areas of social life, are explained through the perspective of traditional theatrical plays. The texts of Karagöz, light comedy and the humor elements found in public storytellers' stories were studied within the framework of H. Bergson's theory of humor. Accordingly, it has been determined that the humor elements identified in traditional theatrical plays have been presented mostly through vocal and word repetitions, misunderstandings, and puns within the context of situational and act-comedy.