Antik belgeler ışığında Orontid ve Artaksiad egemenliği döneminde Armenia`nın siyasi durumu (MÖ VI. – MS I. yüzyıl)

Abstract

Antik Armenia bölgesi tarih boyunca farklı güçlerin nüfuzu altına girmiştir. Sırasıyla Med-Pers, Büyük İskender, Seleukoslar ve Romalıların hâkimiyetine giren Armenia'da Orontid ve Artaksiad hanedanlıkları hüküm sürmüştür. Siyasi ve sosyal bağlamda bugün dâhi etkileri görülebilen olayların cereyan ettiği bu yüzyıllar hem Armenia hem de buraya yakın coğrafyaların tarihini şekillendirmiştir. Pers kralı I. Dareios'un Behistun Kitabesi'nde Armenia isminin geçmeye başladığı MÖ VI. yüzyıldan, Armenia'nın tamamen Roma kontrolüne girmesine (MS ca. 10) kadar olan süreçte burada yaşayan halkların bölgedeki diğer devletlerle olan ilişkileri-etkileşimleri yeterince aydınlatılmamıştır. Bu tezde antik edebi, epigrafik, nümizmatik ve arkeolojik veriler bağlamında, Orontid ve Artaksiadlar döneminde Armenia'nın siyasal durumu incelenmekte ve egemen güçlerin bölgedeki politikaları ortaya konulmaktadır. MS V. yüzyıla kadar bilinen bir Armenia kökenli tarihçi ya da yazar olmaması büyük bir eksiklik olmakla birlikte çalışmaya esas olarak Hellen ve Roma kökenli yazarların eserleri kaynaklık etmiştir. Bu bağlamda bölge tarihi üzerine odaklanılarak günümüzde uluslararası yayınlarda karşılaştığımız Armenia ile ilgili yanlış tarihi yorumlamalar da düzeltilmeye çalışılmıştır.

Ancient Armenia territory came under the influence of many powers throughout history. Orontids and Artaxiads reigned over Armenia having fallen under the hegemony of respectively Medians-Persians, Alexander the Great, Seleucids and Romans. Those centuries having witnessed the events the effects of which both in political and social context can be seen even today shaped the history of Armenia and neighboring geographies. The relations-interactions of the communities with other states in the region within the period from 6th century BC when the name of Armenia was first mentioned on Behistun Inscription of Darius I, Persian king until Armenia entered completely under Roman control (circa 10 AD) were not enlightened. In this thesis political condition of Armenia during the reign of Orontids and Artaxiads has been analyzed and the politics of sovereign powers in the territory have tried to be revealed within the context of ancient literal, epigraphic, numismatic and archeological data. Due to the lack of historians or authors of Armenia origin until 5th century AD the sources of this study are essentially the works of authors of Hellenic and Roman origins. In this context by concentrating on history of the mentioned region, historical misinterpretations about Armenia that we have encountered recently in international publications have tried to be corrected.