Farabi düşüncesinde akıl (Tanrı-evren-insan ilişkisi çerçevesinde)

Abstract

Meşşai geleneğe mensup olan Farabi'nin (870-950) felsefi düşüncesini incelendiğinde, aklın büyük bir vazifesi ve önemli bir işlevi olduğu görülür. Farabi aklı, hakikati anlama ve hakikate ulaşma aracı olarak görür. O, sistemini kurarken akıl kavramına geniş yer vermiştir.Farabi'nin düşünce sisteminde gerek Tanrı-insan ve Tanrı-âlem ilişkisinde, gerek peygamberlik ve yönetim görüşünde akıl temel bir rol oynamaktadır. Ay-altı âlem ile ay-üstü âlem arasındaki ilişkiyi sağlamak ve bu iki âlemi birleştirebilmek adına akıl, birleştirici bir vazife üstlenmektedir. Farabi'nin düşünce sisteminde ay-altı âlemden ay-üstü âleme geçiş ancak akıl sayesinde mümkün olmaktadır. Yani bu iki âlem arasındaki ilişkiyi ve iletişimi sağlayan temel unsur akıldır. Farabi'nin sisteminde, ay-altı âlem varlığı olan insan, akıl sahibi bir varlık olmasından dolayı akıl aracılığıyla metafizik âlem ile ilişkiye girerek, fiziki âlem ile metafizik âlem arasında iletişim sağlamış olmaktadır.Bu çalışmada, Farabi felsefesinde Tanrı-evren-insan ilişkisi bağlamında aklın rolü çerçevesinde incelenecektir. Farabi'de Tanrı ile insanın birbirleriyle nasıl ilişki içinde oldukların ve bu ilişkide aklın nasıl bir işlevi olduğu; Tanrı-insan-evren ilişkisinde, peygamberlikte, mutluluk ve siyasette, aklın nasıl temel unsur olarak alındığı ortaya konulmaya çalışılacaktır.Anahtar kelimeler: Akıl, İnsan, Peygamberlik, Tanrı

ABSTRACTWhen Farabi (870-950), who belongs to the Occidental tradition, examines the philosophical thought, it seems that mind is a great duty and an important function. Farabi sees truth as a means of understanding and reaching the truth. He has put a lot of thought into the concept of mind while establishing his system.The mind plays a fundamental role in Farabi's thought system, both in relation to God-human and God-world, and in view of prophecy and governance. In order to provide the relation between the sub-world and the supra-upper world, and to be able to unite these two worlds, the mind assumes a unifying task. In Farabi's thought system, from sub-world to supra-upper world transition is only possible with mind reason. In other words, the basic element that provides the relationship and communication between these two worlds is mind. In Farabi's system, the human being with the sub-world being is a reason-possessing entity, and therefore, by reasoning, he is in contact with the metaphysical realm, thus providing communication between physical realm and metaphysical realm.In this work, the role of reason in the context of God-human relation in the Farabi philosophy will be examined. In Farabi, how God and human interact with each other and how this mind plays a role; In the relationship between God and human, in prophethood, in happiness and in politics, I will be tried to show how the mind is taken as the basic element.Keywords: Mind, human, Prophecy, God