Anadolu masallarında kitonyen unsurlar ve bu unsurların masallardaki işlevleri

Abstract

Masal, sembolik anlatım yönünden oldukça zengin bir türdür. Masal içindeki ifadeler ve unsurlar bu türün anlatımını zenginleştirir. Bu unsurlardan biri de yer altı ve toprak ile ilgili tekinsizlikleri, durumları ifade eden kitonyendir. Kitonyen; cehennemle ilgili ve şeytani olan her şeyi kapsamaktadır. Aynı zamanda kitonyen; kadını, kadının rahmini, doğurganlığını da kapsadığı gibi, edebiyat ve felsefe disiplini içerisinde doğa, karanlık ve toprakla ilişkilendirmektedir. Masallarda mağara, kuyu, zindan, mahzen ve hapishane gibi kitonyen uzamlar; yılan, akrep, kurbağa ve ejderha gibi kitonyen hayvanlar; büyücü ve cadı kocakarı gibi kitonyen insanlar; peri, dev, Arap gibi olağanüstü güçlere ve kerametlere sahip olarak tekinsizlik yaratan varlıklar ile tabut, mezar, yeraltından çıkan sandık, toprak tas gibi kitonyen nesneler sıklıkla yer alır.Bu çalışmada Anadolu Masallarında yer alan kitonyen unsurlar incelenmiş ve bu unsurlar masal içerisindeki işlevlerine göre değerlendirilmiştir. Çalışmaya dâhil edilen masallar Hasan Latif Sarıyüce'nin Anadolu Masalları I, Anadolu Masalları II; Naki Tezel'in Türk Masalları I, Türk Masalları II; Pertev Naili Boratav'ın Az Gittik Uz Gittik, Zaman Zaman İçinde kitaplarından seçilerek toplamda 152 masal metni incelenmiştir. İncelenmiş olan bu masal metinleri içerisinden içinde kitonyen unsur bulunduran 61 masal metni çalışmanın amacı doğrultusunda değerlendirilmiştir.İnceleme aşamasında, masal metinlerinde yer alan kitonyen unsurların masal içindeki işlevlerinin, masalların olay örgüsü ve kurgusuna olan önemli etkileri gözlemlenerek, masal içinden bu unsurlar çıkarıldığında masalın çıplak kaldığı, masalın sembolik zenginliğinin bu unsurlara bağlı olduğu tespit edilmiştir. İnceleme sonucunda elde edilen sonuçlar masal incelemelerinde kitonyen unsurların göz ardı edildiğini göstermiştir. Bu çalışmada, masal metinlerinde geçen kitonyen unsurlar kendi özelliklerine ve kullanım amaçlarına göre sınıflandırılmış, bu sınıflandırma sonucunda ortaya çıkan tabloya göre masallarda kitonyen unsurların kullanım sıklıkları, metin içinde neden, hangi amaçla kullanıldıkları tartışılmıştır. Sonuçta; bu unsurların masal kahramanına yön veren, onu uyaran ya da ona engel olarak kahramanın gücünü, güçsüzlüğünü göstermeye vesile olan unsurlar olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bu unsurların masalın kurgusunu önemli ölçüde etkilediği, olayları değiştirdiği ve yön verdiği de tespit edilerek bu unsurların gizlediği sembolik anlamların göz ardı edilmemesi sonucuna varılmıştır.

The tale is a very rich type in terms of symbolic expression. Statements and elements in the tale enrich the expression of this type. One of these elements is Chthonian which describes the underground and soil-related uncanny things and statements. The Chthonian covers everything related with hell and demon. At the same time, Chthonian links women, women's uterus and fertility to nature, darkness and soil within the disciplines of literature and philosophy.In fairy tales; chthonian spaces such as cave, well, dungeon, cistern and prison; chthonian animals like snake, scorpion, mouse, frog and dragon; chthonian people as wizard and harridan witch; Creatures with extraordinary powers and miracles like dervish, Khidr, giant, Arab who cause weird situations; as well as chthonian objects such as coffin, grave, magic stick and ring.In the current study, the chthonian elements in Anatolian Tales were examined and these elements were evaluated according to their functions in the fairy tale. The fairy tales included in this study were chosen from Anadolu Masalları I and Anadolu Masalları II, Hasan Latif Sarıyüce; Türk Masalları I and Türk Masalları II, Naki Tezel; Az Gittik Uz Gittik and Zaman Zaman İçinde, Pertev Naili Boratav books. These books consist of 152 tales in total and 61 of them were evaluated according to the purpose of the study.During the study, the important effects of the chthonian elements in the fairy tale texts to the event and fiction of the tales were observed. It was noted that when these elements were removed from the fairy tale, the fairy tale remained naked, and it was determined the symbolic enrichment of the tale was depend on these elements. As a result of the results of the study, it was shown that these elements were ignored due to the fact that superficial readings fairy tales; and the main problem is the put fairy tales in general forms instead of going to deeper reading.In order to solve this problem, the chthonian elements in the fairy tale texts are classified according to their characteristic and their intended use. According to the table of based on the results of this classification, the frequency of the usage of the chthonian elements in the tale, why they were used in the texts and the aim of which they are used are discussed. In conclusion; it was found that these elements guide, stimulate or hinder the hero of the tale and in this way, they provided to see the hero's power or weakness. Additionally, it has been concluded that these elements have a significant effect on the fiction of the fairy tale, they can change and direct the incidents and the symbolic meanings concealed by these elements must be brought to the light.Keywords: Tale, chthonian, functions of chthonianelements.