Hezâr Esrâr adlı tıp kitabının latin harflerine aktarılması ve tasnif çalışması

Abstract

Mustafa Behçet 19. yüzyılda yaşamış ve Osmanlıda hekimbaşılıkyapmış bir kişidir. Mustafa Behçet'in yazımını başlattığı, derlemelerleoluşturulmuş Hezâr Esrâr döneminin önemli tıp kitapları arasında yeralmıştır. Mustafa Behçet'in yazmaya başladığı bu eseri Abdülhak Mollave Hayrullah Efendi tamamlayıp 1862 yılında basıma sunmuştur. Kitapadından da anlaşılacağı üzere bin maddelik bir ana bölümdenoluşmakta ve bununla birlikte bir giriş, on altı maddelik ilave vedüzeltme bölümlerini barındırmaktadır. Eser sadece sağlık sorunlarıylailgili çözümler içermeyip günlük hayatta karşılaşılacak birçok problemlede ilgili bilgiler içermektedir. Uygulanması aklî olan maddelerin dışındabâtıl olanlar da kitapta yer almıştır. Adı geçen kitaptaki maddeler kendiarasında sınıflamaya tabi tutulduğunda arı sokması, bitki-ağaç, büyü-sihir, cimâ'- cinsellik, cinsiyet, diyalog, doğa olayları, düş görme, eşyave maddeler, güç, hamilelik, hayvan, maden, renk, sağlık, sarhoşluk,sirke, su, süt, şarap, yazı, yiyecek, zehir gibi yazılı olarak bulunmayanalt başlıklara ayrıldığı anlaşılmaktadır. Bu maddelerin en yoğuntoplandığı kısımlar olarak hayvan, bitki ve sağlık başlıkları gösterilebilir.Eser Roma, Yunan, İtalyan, Arap ve İslâm medeniyetlerinemensup birçok hekimden faydalanılarak bir araya getirilmiştir. Bu daeserin çok kültürlü bir yapıya sahip olmasını ve farklı alanlardauzmanlık isteyen birçok faydalı bilginin bir araya getirilmesinisağlamıştır.Bu bilgiler ışığında Hezâr Esrâr'ın döneminde halkıbilgilendirmeamacıyla yazılmış önemli bir tıp kitabı olduğunu söylemek doğruolacaktır.Anahtar Kelimeler: Mustafa Behçet, Abdülhak Molla, HayrullahEfendi, halk tıbbı, aklî, bâtıl.

Hezâr Esrâr whose writing started by Mustafa Behçet andconsisted of compilations, had been in the list of the most importantmedicine books of that period. This work which was started to bewritten by Mustafa Behçet, was completed by Abdülhak Molla andHayrullah Effendi and was provided for publication in 1862. As thename suggests, this book consists of a main episode with one thousanditems and on the other hand an introduction, sixteen additional itemsand correction parts. This work not only consists of health problems,but also includes a lot daily problems which we can encounter and lotsof practical information that can make our life easier.Except for the mental applicable items the superstitions ones arealso inclueded in the book. If we clasify the items among them, it can beundersood that it is divided into the subtitles which is not found in thebook like 'bee sting, plant-tree, magic and sorcery, sexual intercourse,sexuality, sex, dialoque, natural events, dreaming, goods and material,power, pregnancy, animal, mine, colour, health, inebriation, vinegar,water, milk, vine, writing, food, poison'. The items in the book are moreintensely brought together under the title of animal, plant and health.As Hezâr Esrâr is an folk medicine book, the plants and mixturesthat will be used for cure are prepared taking care of amounts for thehuman health since it is important. The units of measurements that isused by writer are belong to Ottoman, Arabian and Persian civilizations.The work was brought together making use of a lot of doctors fromRoman, Greek, Italian, Arabian and Islam civilizations. So this providednot only the work to have many cultured structure but also to be able tobring a lot of useful informations, which need speciality in differentfields, together.This book is not only a medicine book of Ottoman Period but alsoit is a pharmacy book. It also has a characteristic that keeps historicalquality about medicine belongs to applications which was brought frompast by not only Arabian, Ottoman but also Islamic and the Europiancivilizations.