Finansal okuryazarlık ve finansal refahın belirleyicileri: Gaziantep ve çevre illeri için yapısal eşitlik modeli uygulaması

Abstract

Finansal krizlerin olası nedenleri arasında görülen bireylerin finansal okuryazarlık düzeylerinin düşük olması problemi son yıllarda oldukça sık tartışılan bir konu haline gelmiştir. Finansal ürün çeşitliliğinin artması, finansal piyasalara katılımın kolaylaşması, kredi kartı ve tüketici kredileri gibi bankacılık hizmetlerinin yaygınlaşması bireylerin finansal okuryazar olması ihtiyacını doğurmaktadır. Bu nedenle, daha bilinçli finansal kararlar alabilen bir toplum için finansal eğitimin eğitim ve öğretim hayatında yer edinmesi gerekmektedir. Artan finansal okuryazarlık düzeyi, bireylerin finansal hizmetlerden daha fazla yararlanmasını, yatırım ve tasarruf kararlarını daha bilinçli vermesini ve en önemlisi bütçeleme konusunda yaşadıkları sıkıntılardan uzaklaşmalarını sağlayacaktır. Böylece bireylerin finansal refah düzeyleri artacaktır.Bu kapsamda, bu tez çalışması Gaziantep ve çevre illerdeki üniversite öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerini ölçmeyi ve finansal okuryazarlığı ve finansal refahı etkileyen değişkenleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında, sekiz devlet ve iki vakıf üniversitesi olmak üzere toplam 10 farklı üniversiteden 1.856 öğrenciye anket uygulanmıştır. Çalışmada kullanılan finansal okuryazarlık ölçeği, Amerika'da Jump$tart Koalisyonu tarafından kullanılan Mandell (2002) tarafından geliştirilmiş ölçeğin Türkçe'ye uyarlanması ile oluşturulmuştur. Finansal okuryazarlık ölçeğine verilen cevaplar üniversite öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin düşük olduğunu göstermiştir. Yapısal Eşitlik Modellemesi ile yapılan analiz sonucunda finansal okuryazarlığı etkileyen değişkenlerin finansal öz yetkinlik, finansal sosyalizasyon değişkenlerinden medya etkisi, cinsiyet ve ailenin gelir durumu değişkenleri; finansal refahı etkileyen değişkenlerin ise finansal öz yetkinlik, finansal sosyalizasyon değişkenlerinden eğitim etkisi ve ailenin gelir düzeyi değişkenleri olduğu görülmüştür. Ayrıca, tezin dördüncü bölümünde tüm değişkenlerin dahil edildiği alternatif bir model önerisinde bulunulmuştur.

Low level of financial literacy, considered a potential reason for financial crises, has been a hot topic of discussion in recent years. The increase in the diversity of financial products, easier access to financial markets, and the proliferation of banking services such as credit cards and consumer loans have created the need for financial literacy for individuals. Therefore, financial education needs to take its place in the general education system for a more financially conscious society. An increase in financial literacy levels may lead to more use of financial services, more conscious investment and saving decisions and easier control of budgeting, thereby improving financial wellbeing. In this context, the current dissertation aimed to measure the financial literacy levels of university students in Gaziantep and surrounding districts and to determine the variables that affect financial literacy and financial wellbeing. For the research, a questionnaire was administered to 1,856 students in 10 universities (8 public and 2 private universities). The financial literacy scale used in the study has been adapted into Turkish from the scale developed by Mandell (2002) and used by the Jump$tart Coalition in the USA. The findings obtained using the financial literacy scale have shown that university students have low levels of financial literacy. As a result of the Structural Equation Modelling analysis, it has been demonstrated that the variables affecting financial literacy are financial self-efficacy, the media effect as a financial socialization variable, gender and the income status of the family, whereas financial wellbeing has been found to be affected by financial self-efficacy, the education effect as a financial socialization variable and the income status of the family. Furthermore, an alternative model including all the variables has been suggested in the fourth chapter of the dissertation.