Sürdürülebilirlik bağlamında sertifikasyon sistemlerinin tarihi çevrelerde yeniden değerlendirilmesi için bir yöntem önerisi: Berat ve Ergiri evleri

Abstract

Dünyada hızla artan enerji ihtiyacı karşısında, mevcut tükenir enerji kaynaklarında azalmanın ortaya çıkmasıyla birlikte bu kaynakların yol açtığı çevresel sorunlar insanların alternatif enerji kaynaklarına yönelimini gündeme getirmiştir. Enerji tüketiminde büyük rol oynayan binaların çevreye olan olumsuz etkilerinin azaltılmasına yönelik çalışmalar kapsamında; sürdürülebilir mimarlık, ekolojik mimarlık, yeşil bina kavramlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sürdürülebilir mimarlık bağlamında, mevcut yapıların iyileştirilerek değerlendirilmesinin, bu binaların inşaatında harcanacak enerjinin ve çevreye olan olumsuz etkileri karşılaştırıldığında, daha az olduğu bilinmektedir.Genellikle yapıların ve yerleşimlerin yaşam döngüsü içerisindeki olumsuz çevresel etkilerini azaltmak üzere belirli kriterler doğrultusunda bir puanlama sistemi ile değerlendiren sertifikasyon sistemleri, dünya genelinde kabul gören uygulamalardır. Özelikle bu kabulü dikkate alarak tarihi yerleşimlerin ve yapıların mimari ve yerleşim özeliklerine bakıldığında; ekolojik mimarlık kriterlerinin birçoğunu içinde barındırdığı görülmektedir. Sertifikasyon sistemlerinde geleneksel konutların tarihi çevre ile bir bütün olarak değerlendirmeye alınmaması, geleneksel konutların sürdürülebilir mimarlık bağlamında değerlendirilmelerinde yanıltıcı sonuçların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Modernleşme ile birlikte kentlerin bilinçsiz şekilde büyümesi tarihiyerleşimlerdeki geleneksel dokuları çöküntü bölgelerine dönüştürmektedir. Yeni yerleşimlerdeki konut alanlarının kullanıcının günlük konforuna daha cevap verebilecek nitelikte olması, geleneksel konutların bakım onarım maliyetlerinin yüksek olması gibi nedenlerle, tarihi yerleşimlerde nüfusun giderek yeni yerleşimlerdeki konut alanlarını daha tercih etmesine neden olabilmektedir. Bu bakış acısıyla geleneksel konutların sürdürülebilir mimarlık bağlamında korunması; ancak tarihi çevreyle birlikte korunması ve tarihi çevrenin canlandırılmasıyla ile mümkündür.Çalışma kapsamında ilk aşamada çalışmanın temelini oluşturacak tez içinde gecen; çevre, çevrebilim, sürdürülebilirlik, sürdürülebilir mimarlık kavramları açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci aşamada ise dünya genelinde uygulanan Breeam, Leed, Casbee, SbTool, yeşil bina sertifikasyon sistemleri irdelenmiş, tarihi cevrede bulunan geleneksel konutlara yönelik değerlendirmeye alındığında eksik yönleri saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın üçüncü aşamasında Berat ve Ergiri tarihi yerleşimleri, sürdürülebilir mimarlık kriterleri bakımından incelenmiş ve anket değerlendirmesi yapılarak geleneksel konutlarına yönelik sürdürülebilir mimarlık bağlamında SbTool Sertifikasyon Sisteminin kriterleri dikkate alınarak eksik bulunan kısımlarına ilave kriterler eklenmiş ve sertifikasyon sistemlerinin tarihi çevrelerde değerlendirilmesi için bir model oluşturulmuştur. Çalışmanın dördüncü kısmında oluşturulan modelin araştırma kapsamı içinde yer alan Berat ve Ergiri tarihi yerleşimlerinde bulunan geleneksel konutlar üzerinde test edilmiş ve sonuçlar çizelge halinde verilmiştir.Çalışmada `SbTool çevresel değerlendirme metodu` seçilmiş; metodta yer alan binanın bulunduğu bölgeye ait çevre ve kültürel özellikleri irdelenmiş ve bu amaçlara ne kadar uygun davranıldığının ölçülebilmesi için yeni kriterler eklenmiştir. Oluşturulan modelin, diğer tarihsel alanların hem yapı hem de dokusu ile birlikte ele alınarak sertifika sistemlerinin geliştirilmesi için yardımcı olacağı kanaatindeyim.

Opposing to the dramatically increasing energy requirement in the world, environmental issues caused by the reduction in the former non-renewable energy resources have made the tendency to alternative energy resources a current issue. As a result of the studies for the diminishment of negative effects of buildings which play a crucial role in energy consumption; several concepts such as sustainable architecture, ecological architecture and green building were formed. In view of sustainability; that reexamination of the extisting buildings are rare, regarding the comparison between the energy required for construction and their negative impacts on environment, is a well-known issue.The certification systems, evaluated by a scoring system in accordance with significant criteria to decrease negative environmental impacts in lifecycle of buildings and settlements, are generally accepted worldwide. It is observed that, particularly regarding the mentioned acceptancy, when examining the architectural and habitation characteristics of historical buildings and settlements; most of them include ecological architecture criteria. The fact that traditional houses are not evaluated together with their historical surroundings may lead to reveal deceptive results. In parallel with modernization, haphazard growth of cities turns conventional textures in historical settlements into depression areas. Because of the newly developed housing areas, which supplies daily comfort necessities better, and high repair costs of traditional houses; an in-migration from the historical settlements to the noval housing areas occurs. In this view, conservation of traditional houses in the context of sustainability can only be possible together with their historical surroundings and revival of this environment.In the scope of the study; the concepts of environment, ecology, sustainability and sustainable architecture are explained in order to form a basis for the thesis. Subsequently, a number of commonly used green building certification systems called Breeam, Leed, Casbee and SbTool are inquired, and inadequate aspects of the systems are investigated considering traditional houses situated in historical settlements. In the third part of the study; Berat and Gjirokastra historical cities are examined from the point of sustainable architecture criteria, additional criteria are recommended to their inadequate parts regarding SbTool Certification System by conducting a survey, and a model is formed for evaluating the certification systems in historical environments. In the fourth part of the study; the model proposal is examined on the traditional houses in Berat and Gjirokastra historical settlements, and the results are given on a chart.In this study, `SbTool Environmental Evaluation Method` is selected; environmental and cultural characteristics of the building situated in the study area are scrutinized, and new criteria are included to measure the congruence of the building to these features. This model may assis to develop the certification systems which keeps both structure and environmental texture of other historical areas in perspective.