Öğretmenlerin duygusal emek davranışları ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin duygusal emek davranışları ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Bu araştırmada öğretmenlerin duygusal emek davranışları ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkiyi belirlemek için ilişkisel araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin duygusal emek davranışları bağımsız değişken, tükenmişlik algıları ise bağımlı değişken olarak belirlenmiştir. Araştırmanın evrenini 2015 – 2016 eğitim öğretim yılında Eskişehir il merkezinde (Odunpazarı ve Tepebaşı merkez ilçeleri) görev yapan 8184 öğretmen oluşturmaktadır. Tabakalı örnekleme yöntemiyle seçilen örneklemde 539 öğretmen yer almaktadır. Araştırmanın verileri `Duygusal Emek Ölçeği` ve `Maslach Tükenmişlik Ölçeği` kullanılarak toplanmıştır. Ölçeklerden elde edilen veriler SPSS 22.0 istatistik programıyla analiz edilmiştir. Verilerin istatiksel çözümlemeleri için tanımlayıcı istatistik metodlarından (frekans, yüzde, ortalama, standart sapma), bağımsız grup t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve farklılığa neden olan grubun tespitinde Tukey ve LSD testlerinden yararlanılmıştır. Öğretmenlerin duygusal emek algıları orta düzeydedir. Öğretmenlerin duygusal emek algıları cinsiyet, medeni durum, yaş, branş, mesleki kıdem ve kurum türü değişkenlerine göre istatiksel açıdan anlamlı bir farklılık göstermektedir. Öğretmenlerin tükenmişlik algıları cinsiyet, yaş, mesleki kıdem ve kurum türü değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterirken; medeni durum ve branş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Araştırmada duygusal tükenme ile yüzeysel rol yapma ve doğal duygular arasında; duyarsızlaşma ile yüzeysel rol yapma, derinden rol yapma ve doğal duygular arasında; kişisel başarı ile yüzeysel rol yapma, derinden rol yapma ve doğal duygular arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Araştırmada bağımsız değişkenlerden yüzeysel rol yapma, duyarsızlaşma ve kişisel başarının; derinden rol yapma, kişisel başarının; doğal duygular ise duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve kişisel başarının istatiksel açıdan anlamlı birer yordayıcısı oldukları görülmüştür. Öğretmenlerin okullarda duygusal emek davranışları gösterdikleri ve tükenmişlik yaşadıkları görülmektedir. Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin duygusal emek davranışlarına yönelik bilgilendirilmesi gerekmekte ve onların doğal duygular boyutunda davranışlar sergilemesi sağlanmalıdır. Ayrıca öğretmenlerin yaşadığı tükenmişliği ortadan kaldırmak için eğitim örgütlerinde çalışmalar yapılmalıdır.

The aim of this research was to determine the relationship between teachers' emotional labor behaviors and their burnout. In this research, a relational research model was used to determine the relationship between teachers' emotional labor behaviors and their burnout. In the study, teachers' emotional labor behaviors were determined as independent variables and burnout levels were determined as dependent variables. The population constitutes 8184 teachers working in city of Eskisehir (Odunpazarı and Tepebaşı central districts) in the academic year 2015 - 2016. There were 539 teachers of the study selected by stratified sampling method. The data of the study were collected using the `Emotional Labor Scale` and the `Maslach Burnout Scale`. The data obtained from the scales were analyzed by SPSS 22.0 statistical program. For the statistical analysis of the data, descriptive statistical methods (frequency, percentage, mean, and standard deviation), independent group t test, one way variance analysis (ANOVA) and tests such as the difference Tukey and LSD tests were used. Teachers' emotional labor perceptions were found in medium-level. The emotional labor perceptions of teachers were significantly differentiated according to gender, marital status, age, branch, occupational seniority and institution type variables. While the burnout perceptions of teachers showed a significant difference according to gender, age, occupational seniority and institution type; not differ significantly in terms of marital status and field variables. In the study, the significant relationships are found between emotional burnout with superficial acting and genuine emotions; desensitization with surface acting and deep acting; personal success with surface acting, deep acting, and genuine emotions. In this research, statistically significant predictors were found that the independent variable surface acting is for depersonalization and personal success; deep acting is for personal accomplishment whereas genuine emotions are for emotional burnout, depersonalization and personal achievement. Teachers appear to have experienced emotional labor behaviors and burnout in school. In educational organizations, teachers need to be informed about emotional labor behaviors and should be able to exhibit their behaviors in genuine emotional dimension. In addition, studies should be carried out in educational organizations to remove the burnout of teachers.