Cumhuriyet dönemi mimarlığı ve sorunları

Abstract

II ÖZET Yakırı mimari tarihimizi aydınlatmaya ve tartışmaya yöne lik `Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı` araştırmaları çeşitli dü zeylerde şüphesiz yapılmıştır. Bu deneme bir yineleme ve tek rar gözden geçirmek olduğu kadar, mimarlığımızın dünya mimar lık ortamı içindeki yeri tartışmasını gündeme getirmeyi amaç lı yor. Genel olarak 'tarih' e ve mimarlık tarihine bakış, giriş bölümünde belirttikten sonra, son dönem mimarlık ortamı par- çalara ayrılan süreçlerle incelenmeye çalışıldı. Bu süreçlerde de yalnızca ülkemiz mimarlığı değil, aynı zaman diliminde hem ülkemiz hem batı dünyasında olup bitenlerin yan yana konulma sı amaçlandı. Son dönem Osmanlı mimarlığına bakarken, Osmanlı' daki eko nomik, siyasi ve kültürel değişme, zamanın yönetici ve aydın ları tarafından uygulanmaya çalışılan ' bat 1 1 1 laşma' hareket le- riyle birlikte sorgulandı. Bu hareketlerin mimarlığımıza yan sımaları yabancı mimarların Türk Mimarlığı'nı sentezi eme ça lışmaları ortaya konuldu. Karşılaştırmalı bir yöntemle, batı dünyasındaki önemli de ğişmelerin inceleme içindeki başlama noktası Sanayi Devrimi olarak saptandı. Sanayi Devrimi' yle dünya ekonomi ve siyase tindeki değişimler ortaya serilirken, kültür alanında yala nan kargaşayı, geçmiş dönemlere (antik çağlara ve ortaçağ sa natlarına) duyulan özlemi, bunların yarattığı diriltmeci (revival ist) tutumları, sonra seçmeciliği ve bunalımları an-HI latıldı. Kültür- ortamındaki kargaşanın yaraşıra; bilimlerin teknolojinin, sanayinin, ve inşaat endüstrisinin gelişimi gözden uzak tutulmadı. Cumhuriyetin kuruluş yılları ve kültür alanını incelerken yeni kurulan Türk devletinin ilkelerinin, toplumsal değişim lerin devrimlerin altı çizildi. Radikal değişimlere rağmen mimarlık ortamının daha bir süre Osmanlı dönemi çizgisinde devam ettiği, siyasal değişimin hemen farklı bir kültür çiz gisi meydana getirmediği ortaya kondu. I. Ulusal Mimarlık Hareketi' ni konu ettiğimiz bölümde de, hareketin ideolojik köklerini, dönemin sosyo-ekonomik yapısı içinde ele alındı. 'Ulusal' sanat hareketleri üzerinde olumlu -olumsuz yönleriyle yapılmış tartışmalardan kesitler sunuldu. ülkemiz ortamından batı dünyasına dönüldüğünde ise XX. yüz yıl mimarlığı, modem mimarlığın ortaya çıkışı, çeşitli ülke lerde değişik renkler alışı incelendi. Takip eden bölümde, ülkemizde rasyonel mimarlığa geçiş, batı mimarlığının parale linde ürünler verilişi konu edinildi. 1940-1950 arasında, ülkemizde II. Ulusal Akım olarak bili nen hareket ele alındı. 1950' den sonraki süreçler ise batı dünyasıyla kurulan köprüler yörıUrıden araştırıldı. Mimarlığı mızın içinde bulunduğu sorunlar, kaybolan kentler, çığ gibi büyüyen gecekondular, bozulan çevre, yanlış ve kaçak yapılaş ma, mimarların bu sorunlar karşısındaki tutumları,... konula rın arazına girdi. Bir çözüm önerisine yaklaşabilmek için ya kın tarihimizin bilinmesi ve tartışılması görüşüyle araştırma noktalandı.

IV SUMMARY `Republic Era Architecture` researches which aimed at highlighting and discussing about our near architectural history were obviously made in various levels- This essay is a repeat and review on one hand and aims at butting in agenda the discussing of our architecture's position within architecture İr worldwide on the other hend» After explaining my point o-f view about history in General and the architectural history in the introduction- I tried to examine the processes farming the units o-f the last era of architecture. By these processes» I aimed at examining the development in this country's architecture and also juxtanosing the developments in this country and in the West during the same period» Looking into the last o-f Ottoman architecture» I questioned the economic, political and cultural changes as well as the `Westernisation` movements applied by the officials and intellectuals in the Ottoman period and tried to synthesis reflection of these movements on architectura influence of foreign architects on Turkish architecture. My method of comparison took the Industrial Revolution as the starting point of the important changes in the West» By underlining the economic and political changes arising from the Industrial Revolution in the world» I tried to explain the confusion experienced in the cultural fields yearning for the past (ancient times and Middle Age Arts). Revivalist attitudes arising from them and the related selectivity and troubles» Esside the said cultural confussion» I tried not to miss scientific technological and construction industry's devel opments » Reviewing the Republic establishment period and the related cultural fields. I underlined the principles. Social changes and revolutions of the new Turkish state. I tried to explain that in spite of these radical changes the architectural style continued in the Ottoman way for a particular time. In the chapter concerning the I. National Architectural Movement, I aimed at reviewing this movement's ideolog i al roots within the framework of that period's socioeconomical structure. I submitted examples of positive and negative arguments about the national art movements»After shifting -from the national level to the Western world. I tried to reflect the XX. Centruy Architecture emergence of the modern archi tevture and its different colours in various countries. In the following chapter.. I focused on shift to the rational architecture in this country and creation of works in parallel with strict architecture. Furthermore I reviewed the so-called II. architectural Movement between 1940-50 Processes after 1950 has been examined in terms of the bridges establised with the West. We added our archi tectudal problems lost cities shanty towns growing like an avalenche destroyed environmen incorrect- illegal structurisation and architects attitudes about these subjects. And I finished this research with the belier that we should tnow our near history very well to be able to suggest a solution.