Tophane-Dolmabahçe Kıyı bandı örneğinde Kent insanmı -deniz ilişkilerini düzenleme açısından bir deneme

Abstract

ÖZET İstanbul, belli bir büyüklüğü aşmış, nüfusu 1 milyonu geçmiş bir Metropol'dür. Türkiye'nin en büyük metropolü durumundaki kentin, tarihi varlıkları yıpranmakta, çevre kirliliği, kalabalık, trafik gibi büyük problemlerin altında ezilmektedir. Kentin coğrafi konumunun bileşenleri, iki iç deniz ile Boğaziçi de günden güne kirlenmektedir. İstanbul'u doğal yapısının bilinci ile koruyup yaşatabilmek için, kent insanının da bilinçlendirilmesi gerekir. Tezin amacı, Tophane- Dolmabahçe kıyı bandı örneğinde kent insanının deniz ile ilişkilerini ortaya koymak ve öneriler sunmaktır. Araştırma, Kentleşme Süreci'nin, Metropol kavramının ve Metropoliten Bölge Planlarının tanımı ile başlar (II. Bölüm Kentleşme Hareketinde Metropoliten Kent); konumuz olan İstanbul Metropolü'nün, Osmanlı Fethi' nden, 19. yüzyıla kadar, hangi idarelerce ne şekilde yönetildiği ve kullanıldığının anlatıldığı, tarihçe bölümü ile devam eder. (III. 1. 7. yüzyıl - 19. yüzyıl Arası İstanbul'un Kullanımı) İstanbul'un geçmiş dönemlerde, kent planlaması ile ilgili uygulamaları ve oluşturduğu sorunlar III. 2. Bölümünde (İstanbul Planlamasının Geçmişi ve Günümüzdeki Sorunları) işlenmiştir. Bu bölüme ek olarak İstanbul Metropolü'nün geleceğe yönelik planlama ilkelerine, III. 3. bölümünde değinilmiştir. IV. Bölüm, Tophane-Dolmabahçe Kıyı Bandının, tarihsel gelişiminde, metropol ölçeğinde ve kent insanı-deniz ilişkilerinin ifadesinde, yapılan değerlendirmesidir. Bu değerlendirmede önce, 15. yüzyıldan 20. yüzyıla uzanan dönemde, Tophane-Salıpazarı ve Fındıklı- D olmabahçe olarak, iki bölümde, kentsel yapının gelişimi anlatılmıştır. Daha sonra bu tarihsel gelişimin değerlendirmesi yapılmıştır. Buna göre; tarihte tipik bir Osmanlı Doğu Akdeniz Kenti olan, dar sokaklar ve içe kapalı mahallelerden oluşan İstanbul, imar operasyonlarında açılan geniş bulvarlar ile açık bir kent haline gelir. Mahalleler kendilerine özgü karakterlerini yitirerek, büyük bir Türk Kentinin birbirine benzer semtlerine dönüşürler. Kozmopolit Doğu Akdeniz Kenti yerini Ulusal bir Metropol'e bırakır. Bölgenin mevcut durumunun anlatıldığı IV. 3. Bölümünde, Metropol'ün sorunlarına değinildikten sonra İstanbul için denizin öneminden sözedilmiştir. Bölge ölçeğinde mevcut durum, 1/1000 Halihazır Planlar ve Fotoğraflar yardımı ile ifade edilmiştir. Bu araştırma sonucunda; Bölgede kent insanının deniz ile ilişkisinin kurulduğu iki nokta; Kabataş İskelesi ve Fmdıklı-Dolmabahçe arasındaki park olarak belirlenmiş, Salıpazarı ve Tophane için öneri sunulmuştur. Bölgenin denizden bakıldığmdaki silueti ve Karaköy'ü Beşiktaş'a bağlayan yoğun trafiği ile Meclisi Mebusan Caddesi'nin, bu kıyı bandını ezen ve yoran unsurlar oldukları öne sürülmüş, bu durumun Boğaz Kıyıları boyunca tekrarlandığı vurgulanmıştır. vıı

SUMMARY Istanbul is the biggest metropolis of turkey which is passed over largeness and one million population. But it has got a lot of problems which are pollution of the environment, overcrowded, traffic and destroying of the historical places. Components of geographical position of Istanbul that are two inland sea and the Bosphorus, are become dirty day by day. People must be rendered conscious about natural structure for saving and keeping alive it. The aim of this thesis, produces and suggests relationships between people and the sea for example a coast of Istanbul ( Tophane- D olmabahçe). This study begins introduction of urbanization process, concept of metropolis and regional plans of metropolis and it goes on history from conquest of Istanbul to 19th century (chapter III. ). Also in chapter III., it's explained that planning of Istanbul's past and problems in nowadays and planning principles of Istanbul in future. In chapter IV., it's told that relationships between metropolis people with the sea in the historical development of Tophane- D olmabahçe coast. Firstly in this phase, development of metropolis structure is told from 15 th to 20 th century in two part that is Tophane-Salipazan and Fındıklı- D olmabahçe. Then this historical development is discussed. According to this, Istanbul which is being a typical Ottoman east Mediterranean metropolis in the history and formed by narrow streets and autistic quarters, is become an open metropolis with opening wide boulevard in the operation of public improvements. The quarters are become similar regions one another of a big Turkish metropolis because they are lost original characters. As a result of this, mixed east Mediterranean metropolis is changed a national metropolis. In chapter IV., problems of the metropolis are explained after it's told that important of the sea for Istanbul. And then, it's shown that existing situation with photographs and the present time plans (1/1000) in the region scale. Asa result of this study, there are two regions that are being relationships between people and the sea in this area. It's determined a public garden between Kabataş iskelesi and Fındıklı- D olmabahçe and then it's suggested for Salipazan and Tophane. vııı