Son dönem İstanbul karakolları Anadolu yakası ve Büyükdere Topçu Karakolu

Abstract

ÖZET Osmanlı İmparatorluğu'nün kuruluşundan yıkılışına kadar geçen sürede, devlet teşkilâtının önemli bir birimi olan emniyet kurumu çeşitli değişiklikler, gelişmelerle Cumhuriyet Türkiyesi'nin de devlet yapısında, toplum yaşantısının sosyal gereği olarak her zamanki yerini korumuştur. Bu kurumun görev yapılan mimarî anlamda incelenerek tez çalışması gerçekleştirilmiştir. Tez çalışmasının ikinci bölümünde, öncelikle emniyet kurumunun tarihçesi incelenmiştir. Osmanlı Devlet teşkilâtı, imparatorluk sınırlan içerisinde emniyet ve asayişi sağlamak için askerî teşkilâtının çeşitli birimlerini yetkili kılmıştır. Emniyetten sorumlu birimler kendilerine ait önceleri kulluk, sonra karakolhane, günümüzde de karakol kelimesiyle ifade edilen resmî binalarda görev yapmışlardır. Üçüncü bölümde, bu yapılar grubunun belgelenmesi çalışmalarında başvurulan yazılı, görsel kaynakların genel bir değerlendirmesi yapılmış ve karakollann bu belgelerde ne seklide yer aldıkları incelenmiştir. Dördüncü bölümde, 19. yy İstanbul Karakollan'nın genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Karakollann İstanbul'un mimarî dokusundaki yeri, diğer yapılarla ilişkileri, kentin nüfusu, Tanzimat sonrası yapılan düzenlemelerin bu binalar üzerindeki etkileri ve dönemin mimarî üslûplan gözden geçirilerek, karakollann mimarî özellikleri araştırılmıştır. Tez çalışmasının beşinci bölümünde, Anadolu Yakası'nda yapılan karakollar, S günümüzdeki ilçe sınırlan dahilinde Beykoz, Üsküdar, Kadıköy ve Adalar olmak üzere dört ilçeye ayrılmıştır. Mevcut olanlar ve olmayanlar, belgeleriyle detaylı bir şekilde araştırılmış, bir kısım karakol için katalog açılarak çeşitli bilgiler işlenmiştir. Altıncı bölümde, Anadolu Yakası Karakollan'ndan elde edilen bilgiler, katalog düzenine göre tablolara dökülmüş ve genel bir özeti çıkarılarak, istatistik çalışması yapılmıştır. Yedinci bölümde ise, günümüzde mevcut karakollann tespitine çalışılmış, bu yapıların tescil ve kullanım durumlan araştırılmıştır. Karakollann korunma ve restorasyon çalışmasısırasında yapılan uygulamalar değerlendirilmiş, bu tarihî yapıların yaşatılması için yapılması gereken çalışmalara değinilmiştir. Tez çalışmasının sekizinci bölümünde, 19yy karakollarının son dönem Osmanlı Mimarisi'nde önemli bir yer tutan yapılar grubu olduğu vurgulanarak, bunların belgelenmesi, korunması ve onarımı üzerinde durulmuştur. Emniyet kurumunun devlet teşkilatındaki öneminin ve karakolların mimarî kimliklerinin sergileneceği bir müzenin kurulması girişimlerinin gerçekleşmesi gerektiği belirtilmiştir. Dokuzuncu bölümde ise, son dönemin mimarî üslûbunu yansıtan; kargir olarak yapılmış Büyükdere sırtlarındaki Topçu Karakolu'nun rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlanarak, örnek bir uygulama yapılmıştır. Çalışma, mimarî birikimimizde önemli bir yeri olan karakol yapılarından birinin, yeni bir işlev verilerek yaşatılması içermektedir.

RESUME Le theme choisi pour la these est `Les corps de garde d'İstanbul â la derniere periode. La cote d'Asie et le corps de garde de Topçu â Büyukdere`. Le service de securite nationale, transmis â la jeune Republique Turque etait un department l'un des plus importants du gouvernement de FEmpire Ottomane des le debut jusqu' â la fin. Le Gouvernement Ottoman se servait de son armee et d'autres fondations pour la securite sur les territoires de 1' empire. Les departements responsables s'etaient installes dans des bâtiments dits d'abord `kulluk`, puis `karakolhane` et `karakol` dans notre vie quotidienne. A İstanbul, la capitale de F empire, ces bâtiments portaient ^influence occidentale du XLX. ieme siecle. Le but de ce travail est de preciser la place, Fimportance et la valeur de ces oeuvres, dans Fhistoire de Farchitecture Ottomane â fin de trouver certaines criteres, en faisant des analyses detailles, pour la restoration de ceux qui existent a nos jours. On a d'abord analyse Fhistoire du service de securite nationale, puis â Faide des documents, on a defini plusieurs corps de garde. La source essentielle est `les albums de Yıldız` ou â peu pres 200 cents corps de garde se sont photographies. On a essaye de marquer lews places, leurs relations avec d'autres bâtiments, les influences occidentales sur les departements officiels de FEtat â Fepoque de `Tanzimat`. Des divers materiaux du XIX. ieme et de XX. ieme siecle: des gravures, des cartes geographiques, des documents Ottomans, plusieurs livres presses sur la ville Istanbul sont fouilles pour les verifier. On a commente certains sujets pour bien definir la vie sociale, la population et Farchitecture de la periode en faisant des remarques sur les corps de garde. Les corps de garde de la cote d'Asie se sont analyses d'une façon detaille en preparant des cathalogues sur ceux qui portent l'influence des styles occidentales de XDCieme siecle. On a fait des tableaux pour en tirer certaines conclusions. On a remarque que 32 corps de garde existent â nos jours mais 1 1 corps de garde ne sont pas enregistres et on a vue qu'une grande partie de ces bâtiments ont perdue leurs architectures originales â cause des applications fausses. İ1 faut bien apprecier la valeur de ces oeuvres, mettre certaines standarts â fin de les preserver,restorer et dormer des nouvelles fonctions. Le but de de ce de ce travail est d'accelerer cette periode. XI