Diyarbakır Hasan Paşa Hanı koruma ve değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Tarihsel dokuya sahip Anadolu kent merkezleri bir pazar yen ve bir caminin bir araya gelmesiyle oluşmuş bölgelerdir. Önemli ticaret yollarının kesişme noktasında bulunan Diyarbakır kent merkezindeki yapıların da bu büyük ticari yoğunluğa cevap verebilecek devasa boyutlarda olması doğaldır. Bölgesel ve ülkesel boyutta ilişkilerin en yoğun şekilde kurulduğu bu tür bölgelerde yer alan tarihi değere sahip anıtların korunması ise öncelik gerektirir. Tarih boyunca gerek diğer bölgelerden gelen kervanların uğrak yen olması ve gerekse iç ticarete cevap vermesi nedeniyle Kuyumcular Çarşısı ve daha sonra artan ihtiyaca karşılık olarak yapılmış Hasan Paşa Hanı günümüze kadar fonksiyonundan birşey kaybetmeden ulaşabilmiştir. Ancak onatıncı yüzyıl Osmanlı Mimarisine örnek oluşturan, mimari oluşumu ve cephe tipolojısiyle Anadolu Türk Mimarisinin ulaştığı düzeyi gösteren bu yapı günümüzdeki durumuyla gerçek kimliğini ortaya koyamamaktadır. Yokolmaya yüz tutmuş kültürel değerlerimizden biri olan bu yapının tekrar topluma kazandırılarak yaşatılması, sürekliğinin sağlanması için mevcut durumunun tüm ayrıntılarıyla ortaya konması gerekmektedir. Öncelikli olarak yapıya zarar veren doğal ve insani zararlı etmenler ortadan kaldırılmalıdır. Taşıyıcı sistemdeki bozuklukların sebepleri araştırılarak sorunun oluşmasında etken olan olumsuzluklar giderildikten sonra bu bozuklukların düzeltilmesi yoluna gidilmelidir. Yapı, orijinalliğini bozan eklentilerden arındırılması ve çıkarılan bölümlerin yeniden yerine konmasıyla gerçek kimliğine kavuşturulmalıdır. Sürekliliğinin sağlanabilmesi için yapı kendisine en az zarar verebilecek bir fonksiyona kavuşturulmalıdır. Yapının içinde bulunduğu ticari bölge ve yüzyıllardır yerine getirdiği ticaret fonksiyonu dikkate alınarak yeniden aynı fonksiyonu yerine getirmesini sağlamak yerinde bir karar olacaktır. Ayrıca uygulanacak periyodik bakım ile yapının daha uzun yüzyıllar ayakta kalması sağlanacaktır.

ABSTRACT The historical downtowns are the regions where a mosque and a bazaar gathered together. Having huge sizes is natural for the monuments in the downtown of Diyarbakır for giving response to the high densed commercial activities. The monuments in such regions where the connections are set up in the regional and countnal scale, have to be conserved before all else. During the history, being the stop by space of the caravans from other regions, the jewelery Bazaar and after built for the increased requirement the Hasan Paşa Inn had come todays giving response to the inner trade without losing anything from its function. But as being a sample of an Ottoman Architecture of 16th century by its architectural process and the tipology of elevation that shows the degree of Anatolian Architecture, the building can not put out its real identity. To make the building alive and to maintain its history which is one of our cultural heritage that is going to be destroyed, analyses of the problems have to be detailed. First of all, harmful effects come from nature and human have to be prevented. After establishing the structural problems, the effective negativenesses have to be prevented and the constructional problems have to be solved. By purifiying the building from annexes and restoring the defected parts, the building would gam its original identity. For the maintenance, the building has to be arranged with a function. Taking the consideration of the commercial region that the building is in and the trade function made for centuries, it will be the right decision to give the same function. By the periodical care the building will live for a long time. XI