Mikroekonomik bakış açısı ile ulaştırmada istemin incelenmesi

Abstract

ÖZET Ulaştırma sosyal ve ekonomik aktivitelerin süreç içerisinde gelişimiyle ihtiyacını gündeme getirmiş ve karmaşık hale gelmiştir. İnsanların seyehat etme ihtiyaçlarının amaçsız oluşu, bireysel ve toplum halinde yaşayan insanların mutlaka bir çok alanda iletişim, kordinasyon, alış- veriş vs. gibi yollarla birbirleri ile bağlanmak zorunda kalması, ulaştırmayı, üzerinde çalışılması ve geliştirilmesi gereken alan haline getirmiştir. Bu anlamda, ulaştırmaya olan istemin incelenmesi ve analiz edilmesi bu çalışmada yer almaktadır. İlk adımda, sosyo-ekonomik aktiviteler ile ulaştırma ihtiyaçlarının arasındaki ilişki üzerinde çalışılması ve bu ilişkinin anlamlı bir şekilde ölçülmesidir. Ulaştırma ihtiyacı, trafik hacmindeki değişik anlamlardan oluşmaktadır, öyleki, yollardaki otomabil kuyrukları, bir uçaktaki yolcular veya bir trendeki tonlarca kargo hepsi de ulaştırmanın konusunu oluşturmaktadır ve hepside ulaştırmada servis ihtiyacı duymaktadırlar. Ayrıca trafik hacminin belirli bir kapasitede bulunduğu, ve bu kapasitenin verilen veya sunulan kapasitenin üzerine çıkamayacağı da olayın bir başka boyutudur. O halde görülüyorki, yalnızca trafik hacminin ölçülmesi, ulaştırma ihtiyacının ölçülmesinin, ifade edilmesinde yeterli olmaz. Çeşitli servis düzenlerindeki, çeşitli trafik hacmi seviyelerinin tamamının belirlenmesi için neye ihtiyaç olduğunun bilinmesi gerekir. Bu nedenle, ekonomik alandaki teoriden anlaşıldığı gibi istem kavramı, ulaştırma ihtiyacının açıklanmasına adapte edilmiştir. Ekonomilerdeki istem rakamlar serisi ile açıklanmaktadır ve istem fonksiyonları olarak açıklanır. Bu fonksiyon çeşitli ücret seviyelerinde belirli bir malın tüketim seviyesini açıklar. Ulaştırma istemi, çoğunlukla aynı yolla açıklanmaktadır; çünkü insanların ve malların ulaşımında enerji ve zaman harcanmakta buda ortaya belli bir maliyet çıkarmaktadır. Ulaştırmadaki trafik hacimleri, ulaştırma istemi için değişik seviyelerdeki ücretlerden oluşmaktadır.Ulaştırma istemini tanımlarken, belirli bir kullanıcılar, bölge veya mallan kullanırız. Örneğin, haftanın ortalama bir gününde kentsel bir alanda iki bölge arasındaki tüketiciler tarafından yaratılan ulaştırma isteminden bahsedebiliriz. Bir başka örnek, yiyecek üretiminin üretici alanlardan pazar bölgesine yılın belirli bir ayındaki ulaştırma isteminden sözedebiliriz. Ulaştırma istem analizi, toplumun sosyoekonomik aktivitelerini ulaştırma istemi için genelleştiren bir yöntemdir. Bu yöntemde, insan aktivitelerinin yeri, düzeyi çeşidi ve bu aktivitelerinin yapıldığı iki nokta arasındaki insan ve mal hareketi istemi açıklanmaktadır. Ulaştırma istemi, trafik hacmi ile ulaştırmada ki maliyet karakterleri ilişkisiyle açıklanabilmektedir. O halde, ulaştırma istem analizi sonuçlan trafik hacimleri arasındaki bir ilişki ve diğer taraftan ulaştırma sistem karakteristikleri ile sosyoekonomik aktivitelerin seviyeleri arasında bir ilişki boyutunu kazanır. Burada önemle durulması gereken nokta, istem analizinin trafik tahmininden farklı şey olmasıdır. İstem analizinin genel amaç, istemi tayin eden şeylerin ve tarzının anlaşılması ve bunun birbirini etkilemelerinin değerlendirilmesidir. Birinin istem analizi sonuçlarını gelecek trafik hacmi tahmininde kullanıp kullanamıyacağı, bunların etkilerinin anlaşılmasındaki tahminin sahip olduğu güvenirliliğin ölçülmesine ve bir ulaştıma tahmin yönteminde ortaya çıkan çeşitli dış etkenlerin tahminin kullanılabilirliğine bağlıdır. İstem analizinde oluşturulan modellerin incelenmesinden önce, istem teorisinin irdelenmesi gereğine inanmaktayız.

SUMMARY Transport has gained necessity within its development in the process of social and economic activity, and became complex. It made transport a filed to be researched an developed as travel needs of the people are purposeless, and people living as individual and within society have to be connected with each other in many fields by ways such as communications, coordination, shopping etc. By this understanding the examination and analysis of the demand for transport and communication is included in this study. The first step is to study the relation between socio-economic activities and needs of transport, and to measure this relation meaningful. The demand for transport is created from different meanings in the traffic colume. So as car queues on the roads, passanger in an aircraft or tons of cargo in a train all from subject of transport, and they all need services in transport. Furthermore, it is another dimension of the matter that the traffic volume has a certain capacity, and that this capacity may not exceed the given or offered capacity. Thus it is seen that measuring traffic volume only is not sufficient for the expression of measurement of transport need. It is necessary to know what is required in order to determine complete levels of different traffic volumes in various service orders. For this reason, as it is understood from the theory in the field of economy, the term of request has been adapted to the explanation of transport need. Request in economies is explained by series of figures, and explained as request functions. This function explains the comsumption level of a certain commodity in various wage levels. The request for transport is mainly explained by the same way because energiy and time is spend in the trnasport of people and goods, which results in certain costs. Traffic volumes in transport are formed from wages in different levels for transport need. When describing the request for transport we use certain users, regions or goods. For example, we can mention a request for transport created by consumers between two regions in a town region on a day of the week on average. As another example, we can speak of request for transport in a certain month of the year of food production to Vllmarket regions of producers. Anlysis of transport request is a method generalizing socioeconomic activities of the society for the transport need. The place level, variety of human activities, and request of movement of people and goods between the two points where these activities are carried out are explained in this method. The transport request is able to be explained with the relation of traffic volume and the character of transport costs. Thus the results of the analysis of transport request gains a dimension of a relation between traffic volumes, and between the characteristics of transport system and levels of socioeconomic activities on the other hand. The point to be emphasised here is that request analysis is different from traffic estimation. General purpose of request is the understanding of things and style determining the request, and evaluation of its interaction. Whether the results of the request analysis are used in the estimation of traffic volume depends on the measurement of the reliability of the estimation in the understanding of their influences, and usability of various extarnal influences arising in the method of a transport estimation. We are convinced that is necessary to examine the request theory prior to the examination of the models formed in the request analysis. VUl