Türkiye`de imar planlaması kapsamında uygulama sürecinde karşılaşılan sorunların irdelenmesi

Abstract

ÖZET Toplumların daha yüksek hayat ve mekan standartlarına ulaşmak çabalarıyla birlikte ekonomik, sosyal ve fiziksel oluşumları koordine etmek gayesi planlama kavramını ortaya çıkarmıştır. Günümüzde kentlerin sosyal ve ekonomik gelişmesini yönlendirici bir karar üretme mekanizması ve bu kararları kentsel mekana yansıtmak için uygulanacak yöntemleri belirleyici bir eylem olan şehir planlama, ülkemizde faaliyetlerinin kapsamı daraltılarak imar planı kavramına indirgenmiştir. Ülkemizde süreç içinde yasadışı şiddetli sosyal dönüşümler çerçevesinde gelişen hızlı kentleşme olayının kontrol ve yönlendirilmesi bu yaklaşımlarla çözümsüz kalmış, çeşitli faktörlerin oluşturduğu şartlar doğrultusunda biçimlenen yerleşmelerde, yönlendirici olmaktan çok yönlendirilen hale gelen planlar, eylemleri yasalaştırma aracı olarak kullanılır duruma gelmiştir. Buradan hareketle çalışmada; planlama kavram ve kurumunun ülkemizdeki gelişme süreci, belirli siyasal, sosyal ve ekonomik dönüşümlerin kırıldığı dönemler gözönüne alınarak belirlenmeye çalışılmıştır. Cumhuriyet öncesi dönem, Cumhuriyetin kuruluşuyla İkinci Dünya Savaşı sonu arası dönem, sonrasında çok partili döneme geçiş dönemi, planlı dönem olarak adlandırılan 1960 sonrası ve serbest piyasa ekonomisinin veya liberal ekonomik politikaların ağırlık kazandığı 1980 sonrası dönemler olarak incelenmiştir. Günümüzde bu yaklaşımlarla mekan organizasyonunda etkin olan başlıca faktörler incelenmiş, buna karşılık planlama sistematiğinin nasıl işlediği irdelenerek, planların uygulama da etkisizliğine sebep olan unsurlar ele alınmıştır. Seçilen üç örnek yerleşmede olan belli dönemlerdeki halkın istemleri analiz edilerek, planların uygulama sürecinde ortaya çıkan sorunların planlama yapısındaki hangi tür eksikliklerden dolayı oluştuğu ortaya konmuştur. Sonuç olarak gelişen ve değişen dünya ve ülke şartlarında planların gerektiği şekilde uygulanabilmesi koşul ve zorunlulukları üzerinde durulmuştur. Vlll

ABSTRACT Plannig concept is the result of the effort to have high living and place standarts with economical, social and physical factors. City plannig is important for social and economical development of the city and it takes form after a big decision process. All decisions must reflected on city places but in our country (Turkey) construction planning take place into city plannig. In Turkey, there is no solution to controlling and leading of rapidly developing urbanization in a certain period of increasing illegal social transformation. In the view of variaus elements; the forming dwellings, the city plans become to used to legalize to illegal city developments rather then to lead the city's forming directions. In this paper, it was tried to be decided that processing period of plannig concept in Turkey, effected by certain social and economical developments. There are the periods of the progressing of plannig concept. Before the Republic, Between Republic and Second World war, The period of more than one political party, After 1960's - it is named `the period with planning concepts`, After 1980's - The period of liberal economical policies. We examined the factors which are effecting the place organization. This factors are extreme migration, rapidly urbanization, public-person advantage, ownership, land speculations. In this research, it is examined the system of plannig and tried to defined the elemens of insufficient application. It was analized that the needs of people in certain periods in three selected dwellings. In this paper, the problems of plannig construction were defined. Finally in the circumstances of progressing and developing world, the necessity of plannig applications were decided. IX