İstanbul`da evlerden oluşan zararlı atıkların yönetiminin optimizasyonu

Abstract

ÖZET Evlerden kaynaklanan zararlı atıklar depolandıklarında yeraltısulan kirletmekte ve depo gazlarında istenmeyen zararlı bileşiklerin bulunmasına neden olmaktadır. Ayrıca evsel zararlı atıklar toplama ve taşıma esnasmda da birçok zararlar verebilmektedirler. Bu tür atıklar 80'lerden beri dünyada birçok ülkede ayrı olarak toplanmaktadır. Ayrı olarak toplama ve bertaraf etme işi giderek yaygınlaşmakta ve gerekliliği anlaşılmaktadır. Dünyada yapılan araştırmalar bu atıkların genel evsel çöplerin içinde %1 civarına kadar erişebildiğini göstermiştir. Ülkemizde bazı şehirlerde yapılan çalışmalarda da benzer sonuçlar elde edilmiştir. 1994-95 arasında İstanbul'da yapılan araştırmada, evsel zararlı atık oranı %0.89 olarak bulunmuştur. Bu oran küçük bir rakam gibi görülmekle birlikte, zararlılık boyutları ile evsel atıklar gibi göz ardı edilmeden emin bir biçimde bertarafı gerektirmektedir. Şehir genelindeki günlük toplam evsel zararlı atık miktarı azımsanmayacak miktardadır. Bu çalışmada İstanbul evsel zararlı atıklarını toplama/taşıma ve bertarafını içine alan en uygun yönetim seçeneği çeşitli projeksiyonlar için araştırılmıştır. Bu amaçla lineer programlama ve mixed integer tekniklerini birlikte kullanan bir karar verme/yönetim amaçlı paket programı kullanılmıştır. Çalışma için oluşturulan geokodlu İstanbul yol haritasının yüklendiği programda oluşturulan üretim, nakliye ve bertaraf ile ilgili sahalar ve toplama/taşıma hatları üzerinde, görsel olarak taşıma kapasiteleri elde edilmiştir. Ayrıca saha ve hatlara ait maliyetlerin yüklenmesi ile minimum maliyeti temin edecek yoldan geçen hatlar için alternatif senaryolar üretilmiş ve mukayese edilmiştir. Anahtar Sözcükler: Evsel zararlı atıklar, Toplama, Taşıma, Optimizasyon, Yönetim. ıx

ABSTRACT When hazardous wastes resulting from households are landfilled with domestic solid wastes, they pollute groundwaters and cause to existence of undesirable harmful compounds in landfill decomposition gases. On the other hand they also give some harms during their collection and transport. These kind of wastes are collected seperately from domestic solid waste stream in many countries since 80's. Separately collection and disposal facilities are becoming spreaded every year and its necessicity is getting understanded. Researches made in some countries showed that the ratio of HHW in domestic solid waste stream reaches upto 1%. Ratios obtained in some cities in our country also were similar. In a research carried out in Istanbul between 1994 to 95, the ratio of HHW has been 0.89%. Even though that ratio seems so little, their harm degrees and total amount produced in the city are not so little. Therefore they should be managed and disposed in safe ways. In the work, optimum management option for various projections including HHW collection/transport and disposal facilities was searched. For this reason, a decision making/managing optimisation aimed software based on lineer programming and mixed integer techniques together was used. A geocoded road map was produced for study and loaded into optimisation program. Production, transfer and disposal sites and collection/transport lanes on the geocoded road map were visible, and their flow capacities as well. To get minimum cost, minimum travel distance is obtained from existing road network by program. By this way, scenerios with minimum cost for different manegement options were performed and compared each other. Key Words: Household hazardous wastes, Collection, Transport, Optimisation, Management