Koruma, planlama ve Mostar kenti, Brankovac mahallesi örneğinde irdeleme

Abstract

ÖZET Bu çalışma, özel bir felaket durumu olan savaş sonrasında, tarihi ve kültürel mirasın yoğun olduğu bir kentte planlama çalışmalarının yürütülmesine ilişkin bir yöntem oluşturmak amacıyla ele alınmıştır. Tespit çalışmaları Temmuz 1997' de, üçüncüsü düzenlenen Mostar 2004 Workshop sırasında yapılmış; binaların fiziksel durumu, mülkiyet durumu, günümüzdeki kullanımı, kat sayısı, yapım malzemesi, çatı biçimlenişi ve malzemesi, anıtsal değerlilikleri, yapım tarihi sorgulanmış ve her bina fotoğraflanmıştır. Mostar Belediyesi, Şehir Planlama Bolümü arşivinden mahalledeki binaların kayıtları incelenmiş ve mülkiyet durumu, ev sahibi-kiracı adı gibi eksik kalmış bilgiler tamamlanmaya çalışılmıştır. Bölgede hem konum hem de mimari özellikleri açısından önemli olduğu düşünülen Drage Palavestre Sokağı kentsel tasarım çalışması için seçilmiştir. Sozkonusu sokak, kesitte incelenmiş, fotoğraflar ve ölçümlerle, sokağı oluşturan binalara ait gerekli veriler toplanmıştır. Bu evlerde yaşayan insanlarla sohbet edilmiş, anket soruları yöneltilerek, genel sorunlar ve sosyal durum ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Kentin genelinde tipolojik araştırmalar yapılmıştır. Savaş sırasında önemli öcüde hasar görmüş bölgede konut işlevinin hakim olduğu (%47), harabe halinde duran binaların onarılamadığı, ve terk edilmiş binalarla ilgili önemli bir mülkiyet sorunu olduğu saptanmıştır. Bölgedeki binalarının %39'unun çevresiyle birlikte korunması gerekli anıtsal veya geleneksel değer taşıyan binalar oldukları belirlenmiştir. Binaların %29 oranında kullanılamaz durumda olması, savaş sonrası fiziksel ve demografik yapıdaki hızlı değişim, geleneksel yapdara yapılan yeni ekler, yasal olmayan inşaatlar ve büyük binaların hasarlı olmalarından dolayı kullanılamaması, gözlenen diğer sorunlardır. Sentez çalışmasında bu sorunların çözümlemesi gerçekleştirilmiş, planlama yaklaşımı ile planlama stratejisi belirlenmiştir. Yapılan 1:1000 ölçekli 'Bramkovac Mahallesi Koruma İmar Planı9 ile mahalle genelinde hem sıhMîeştirme hem de tarihi fiziksel çevreyi koruma amacayia öneriler getirilmiş, alınan ulaşan» ve arazi kullanış kararlan ile tarihî çevrenin gelişme baskılarına maruz kalması önlenmeye çalışılmıştır. Korunacak binalara yapılacak müdahaleler parsel bazımda belirlenmiştir. Yeni yapılaşmanın tarihî çevre ile uyum içerisinde obuasını sağlamak amacıyla da plan notlarında 'yeni yapılaşmaya ilişkin hükümler'le bina planimetrisi, gabarisi, cephe elemanları kontrol altına alınmıştır. XII

ABSTRACT This project aims to propose a method for administering a master plan in post-war situations, in a town with a rich cultural heritage. The analytical part of the project has been undertaken during the third Mostar 2004 Workshop in July 1997. Building were surveyed to determine conditions; ownership; landuse; number of floors; materials; roof shape; cultural and architectural significance; and age. Each building was also recorded photographically. Archives of the Town Planning Division of the Mostar Municipality were consulted in order to fill in missing information which could not be acquired during the survey. Drage Palavestre Street, which is believed to be important architecturally, was chosen for an urban design proposal. This street was examined in cross-section, and the facades of the buildings lining this street were measured and photographed. Social surveys were conducted to determine the social status of inhabitants, and inherent problems. Typological research was carried out in the city at large. The initial analyses have revealed that the area, a site of heavy destruction during the war, is mainly residential (47%), and that derelict buildings are in a state of disrepair, and a serious ownership problem exists with abandoned buildings. 39% of the building stock were earmarked as cultural heritage worth preserving. The fact that 29% of the building stock is unutilized, major demographic changes, extensions made to historic buildings, illegal building activity, disuse of large buildings due to damage, are amongst other problems which have been identified. These problems have been formulated in the synthesis section, and a planning strategy has been drawn up in the planning scheme. The 'The Preservation Plan for Brankovac Mahala' in 1:1000 scale aims to protect the area from development pressures by limiting traffic and commercial activity, and aims for infra and supra-structural upgrading and preservation. The interventions have been determined on a plot-by-plot basis, and 'design guidelines* have been formulated to control plan types, bulk and facade elements. Xlll