Doğal çevre etmenlerine bağlı olarak, yerleşme ve bina ölçeğinde iklimle dengeli konut tasarım denetleme modeli

Abstract

2010 yılında 87 milyona ulaşması beklenen Türkiye'nin konut gereksiniminin birikmiş konut açığı ve eskiyen konut gereksinimi ile 4.2 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatının 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı 'ndan önceki plan dönemlerinde sayısal artışa önem verilmiş, ancak, nitelik konusu göz ardı edilmiştir (DPT Konut 1996). Konut açığını kapatmak öncelikli olduğundan ülkemizde nitelikli bir konut (çevresi güvenli, sağlıklı, konforlu, kullanışlı, bakımlı, enerji ve çevreye duyarlı) üretiminde etkin olabilecek bütüncül bir yaklaşım henüz geliştirilmemiştir. Nitelikli konut tasarımının bir alt kolu olan konfor şartlarının sağlanması açısından iklimsel verilerden yerleşme ve bina ölçeğinde optimum yararlanılması ve konut planlamasına etki edecek kriterlerin belirlenmesi tezin kapsamını oluşturmaktadır. Bu araştırmada amaç, doğal çevre etmenlerine bağlı olarak iklim koşullarının en önemli unsuru olan rüzgar ve güneşin, yapı fiziği konularına girilmeksizin yerleşme ve bina ölçeğinde yapının kendisinde ve çevresinde alınacak tedbirleri araştırarak tasarım sürecinde makro ve mikro düzeyde iklimle dengeli tasarım kararlarını irdeleyen bir modelin oluşturulmasıdır. İklimsel verilere göre tasarımı yönlendirmek tek başına yeterli olmamaktadır. İklimle dengeli tasarımın gerçekleşmesi iklimsel veriler ile doğal etmenlerinin birlikte ele alınarak optimum çözümlerin ortaya konmasıyla mümkündür. İklimle dengeli tasarım; tasarımın uygulanacağı bir bölgedeki iklim özelliklerinin saptanarak, tasarımın bu özelliklere göre optimum yararlanma veya korunma açısından gerçekleşmesidir. İklim özellikleri bulunulan enlem, boylam, denizden olan yükseklik, topografya (eğimi, yönü), bitki örtüsü gibi doğal çevre etmenleriyle doğrudan ilişkilidir. Bu doğal çevre etmenlerine bağlı olarak iklimsel veriler (hava sıcaklığı, bağıl nem, yağış, rüzgar, güneş ışınımları ) farklılaşmaktadır. İklimle dengeli tasarımın gerçekleşmesi, iklimi oluşturan verilerden; hava sıcaklığı, bağıl nem ve yağışlar, rüzgar, güneş ışınımları ile ilgili ayrı ayrı optimum çözümlerin ortaya konmasıyla mümkündür. Araştırma kapsamı İçinde; iklim etmenlerinden rüzgar ve güneşle dengeli konut tasarımı ve yerleşim alam seçilmesi, binaların ve kentlerin yönlendirilmesi, buna bağlı ulaşım akslarının düzenlenmesi, binaların göreli konumlarının saptanması, binaların biçimlendirilmesi gibi parametreler tanıtılmakta ve her birinin konut tasarımındaki yeri konu edilmektedir. Konut tasarımlarında uygulanabilecek iklimle dengeli tasarım denetleme modelinde; yerleşme ve bina ölçeğinde bir yapma çevrenin iklimle dengeli faydalanma ve korunmayla ilgili gereken yöntemler açıklanmakta, alınacak tedbirlerin rasyonel bir şekilde düzenlenmesini sağlayan bilgiler, diyagramlar, cetveller ve örnekler verilmektedir. Çalışmada; Giriş bölümünde iklimin insan yaşamındaki önemi, iklimle dengeli tasarım kavramı tanımlanmakta ve iklimle dengeli tasarım parametreleri belirlenmektedir. İkinci bölümde çevresel etmenler ve konut tasannu ilişkisinde iklim etmeninin yapma çevrenin tasarımdaki önemi vurgulanarak, iklim değişkenlerinin neler olduğu belirtilmiş genel anlamda iklimsel analiz ve gereksinmeler saptanmıştır.Üçüncü bölümde ise yapma çevre ile iklimsel konfor arasındaki ilişki, yapma çevre değişkenlerinin yerleşme ve bina ölçeğinde iklimsel konfora etkisi analiz edilerek açıklanmaktadır. Dördüncü bölümde konut ihtiyacını gidermek üzere, çevreyle uyumlu, çevre sorunlarını azaltmaya yönelik çözümler üretmek, enerji korunumlu konutlar oluşturmak amacıyla iklimle dengeli konut tasarım denetleme modeli oluşturulmaktadır. Beşinci bölümde de geçmişten günümüze iklimle dengeli konut tasarımının nasıl gerçekleştiği, geleneksel konut mimarisinin nasıl etkilendiği, tarihsel gelişimi araştırılmakta ve örneklem olarak geleneksel Diyarbakır evleri ele alınmaktadır. Geleneksel Diyarbakır evleri ve günümüz konutları incelenmektedir. Altıncı ve son bölümde, sonuçlar ve öneriler yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: İklimle dengeli konut tasarımı, doğal çevre etmenleri, iklimsel konfor, iklimsel faktörler, konut

Turkey's housing need, is estimated to reach 4.2 million due to accumulated housing deficit and the population growth. The State Planning organization has given importance, to meet the housing deficit before the seventh five-year development planning period but the quality has been neglected. To meet the housing deficit, has a priority in our country so an approach (confidental, healthy, useful, comfortable, sensitive to energy and environment) hasn't been developed on housing production yet according to quality. Providing the thermal comfort conditions, by using the climatic data effectively and the effects of enviromental factors to housing planning in the settlement and building scale has constituted the thesis content. The aim of this research is to constitute a model that investigates climate balanced (based) design decisions in macro and micro level, by researching the sun and wind effects within the building and its surrounding in the settlement and building scale. Directing design towards climatic data isn't sufficient itself. The realization of climate balanced (based) design is possible with designating optimum solutions, by considering the climatic data and natural environment factors together. Establishing the regional climatic characteristics is necessary for optimum benefit and protection from. These climatic characteristics have a direct relationship with natural environmental factors, such as; topography, vegetation, latitude, longitude and altitude. This relationship determines the climatic differences. In the research content, paramaters relating settlement and building scale such as; the selection of settlement area, orientation of buildings, relative location of buildings, built form etc. have been presented and explained in the climate balanced (based) housing design context. The examples, diagrams, tables have been given relating protection and benefit from climate in the settlement and building scale as well. The general framework of the thesis has been arranged in six chapters. The importance of climate in human being, climate balanced (based) design consept and paramaters have been explained in the introduction part. Chapter two emphasis the importance of the relationships between natural environmental and climatic factors in housing design, by analysing and establishing climatic variables in general. In the third chapter, the relationship of climatic comfort and artificial environment are determined and the variables that effects climatic comfort have been analysed in settlement and building scale. In the fourth chapter, climate balanced (based) housing design control model has been developed in settlement and building scale according to results of preceding chapters. The settlement and building paramaters, environmental and climatic factors are determinants of the model. In the fifth chapter, climate balanced (based) housing design control model has been investigated in traditional Diyarbakır houses and recently designed housing estate by TOKİ.İn the sixth and final chapter the conclusions and recommendations have been given. Keywords: Climate balanced (based) design, climatic comfort, natural environment factors, climatic factors, housing.