Ekolojik planlamada kullanılabilecek analitik bir model önerisi

Abstract

İnsanoğlu'nun 1970'lerden bu yana karşı karşıya kaldığı geniş çaplı çevre sorunları, pek çok disiplinde olduğu gibi planlamada da yeni yaklaşım ve araçların gelişmesinde etkin rol oynamıştır. Ekolojik Planlama, bu çerçevede, insanın değişen değerler sistemi ve ihtiyaçlarının yönlendirdiği mekanı kullanmaya yönelik eylemlerini doğal değerlerin sürekliliğini sağlayacak şekilde ele alan ve bu anlayışın araçlarım öneren bir yaklaşım olarak son yıllarda artan bir önemle planlama literatüründe kendine yer bulmaktadır. Bu konuya paralel olarak önemi artan bir diğer husus da plan kararlarına öncülük edebilecek, ekosistem unsurlarını sistemli ve nesnel bir biçimde değerlendirme sürecine katabilecek araçları üretmektir. Bu gereksinim doğrultusunda `Analitik Hiyerarşi Süreci` ve `Uygunluk Analizi (Örtme Tekniği)` bileşenlerinden oluşan bir analitik model, 1970 yılında nisbeten bakir olan Ömerli İçme Suyu Havzası'nda yerleşilebilirliği sınamak üzere uygulanarak sonuçlar bugünkü yapı ve çevre sorunları çerçevesinde karşılaştmlmıştır. Bu bağlamda, çalışmada, ikinci bölümde insan-doğa ilişkisi, bu ilişkinin felsefi kökenleri ve çeşitli kesit ve durumlarda anlamı, çevrebilim ve planlamada ekolojik yaklaşımın tarihsel süreç içerisinde gelişimi incelenmekte, üçüncü bölümde ekosistemin, öğeleri, işleyiş ilkeleri ve türleri üzerinde durulmakta, dördüncü bölümde insanın aktiviteleri ve bunlardan kaynaklanan çevre sorunları, bu sorunların türleri, çevre sorunlarına bir çözüm aracı olarak ekolojik planlama, bu planlama yaklaşımınm önemi ve diğer yaklaşımlardan ayrıldığı noktalar irdelenmekte, beşinci bölümde planlamada kullanılan değerlendirme teknikleri üzerinde durulmakta, bu tekniklerin ekosistem unsurlarını ölçmede olumlu ve olumsuz yönleri vurgulanmakta, altıncı bölümde ekosistem unsurları analitik modelde kullanılmak üzere ölçülebilir bir şekilde ele alınmakta, yedinci bölümde hipotez ile öneri yöntemin detayları ve sekizinci bölümde Ömerli İçme Suyu Havzası'nın 1970 yılında bu yöntemle değerlendirilmesini içeren alan çalışması sunulmakta, son bölümde ise günümüzde Havza'da yaşanan çevre sorunları özetlenmekte ve sonuçlar ve bulgular değerlendirilmektedir.Anahtar kelimeler: Ekolojik Planlama, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP), Uygunluk Analizi (Örtme Tekniği), Ömerli İçme Suyu Havzası.

Highly encountered by the humankind since 1970's, environmental problems have played an important part in the creation of new approaches and tools in planning as with many other disciplines. Being an approach that considers, within this frame, the changing value system of the humankind and the acts of humankind to use the setting as directed by the needs in order to ensure the sustainability of natural values, and that proposes tools for such an understanding, Ecological Planning has been placed in the planning literature recently with an increasing importance. Another aspect that is attached much importance in line with the said issue is to be able to produce the tools that can lead the plan decisions, integrate the elements of ecosystem into the evaluation process in a systematic and objective manner. Induced by this requirement, an analytic model consisting of the components `Analytic Hierarchy Process` and `Suitability Analysis` has been applied in order to test the suitability of settlement at Ömerli Watershed which was relatively intact in 1970, and the results obtained have been compared within the framework of current situation and environmental problems. In this connection, the paper studies the human - nature relationship, the philosophical roots of this relationship and its meaning from different points and in different situations as well as the development of ecological approach in environmental sciences and planning within the historical progress in the second section, elements, principles and types of ecosystems in the thirth section, and also studies human activities and environmental problems arising therefrom, the types of these problems, ecological planning as a means of solution to environmental problems, the importance of such planning approach, and the points where it differs from other approaches in the fourth section, the evaluation methods used in planning, and emphasizes the positive and negative aspects of these methods in measuring ecosystem elements in the fifth section, considers ecosystem elements in a measurable way for use in the analytic model in the sixth section, after the formulation of hypothesis and method description which is summarized in the seventh section presents a field study covering the details of the application of the proposed method and the evaluation of Ömerli Watershed in 1 970 vising this methodin the eighth section, summarizes the environmental problems currently experienced at the Basin, and evaluates the results and findings obtained in the last section.Keywords: Ecological Planning, Analytic Hierarchy Process (AHP), Suitability Analysis, Ömerli Watershed.