Teşvikiye örneğinde konut üretim süreçlerinin değişim eğilimleri

Abstract

Mimarlık ve modernleşme araştırmacıları, Türkiye'de modernleşmenin yerleşme ve konut düzeni üzerindeki etkilerini 1839-1920, 1920-1950, 1950-1980 dönemleri ve 1980'den günümüze devam eden dönem olarak dört dönemde incelemektedir. Nişantaşı-Teşvikiye'nin kentleşme tarihi ve mevcut fiziksel çevresi bu dönemleri doğrulamaktadır. Modernleşme etküerinin Anadolu coğrafyasında belirdiği zaman aralığı olan 1839 yılından Cumhuriyetin kuruluşuna geçen süre, semtin kuruluş sürecini kapsamaktadır. Semt, modernleşmenin toplumsal yapıya nüfuz etmediği ve devlet eliyle uygulandığı bir dönemde, İstanbul'daki bürokratik elifin yerleşimi olarak kurulmuştur. Bu yeni yerleşme, modern kent örüntülerinin bir parçası olarak, cadde-sokak-yapı adası-parsel düzeni içerisinde, ancak geleneksel konut tipleriyle, konaklarla şekiUenmiştir. İlk apartmanlar bu dönem sonuna doğru belirmeye başlamıştır. Cumhuriyet' in ilk yirrnibeş yılında ise, ulus devletin köklerden kopmaya ve içe dönük yapılanması çerçevesinde, geleneksel konut biçimlerine yeni konut biçimleri eklenmiştir. Yapılaşma varolan şablon üzerinden devam etmiş; modern, işlevini kaybeden ve yerini aldığı gelenekselle yan yana gelmiştir. Ancak, 1950 sonrası dönemlerde, Baü'nın yaşadığı süreçlerin Türkiye'de ve İstanbul'da 100 yıl gecikmeyle gerçekleşmesi sonucunda, Nişantaşı-Teşvikiye'de gelenekselin fiziksel izlerini silinmiştir. Yeni modern, gelenekselin yanında kendinden bir önceki modernin bazı biçimlerini de yok etmiştir. Apartmanlar, fiziksel çevrenin monotipi haline gelmiştir. 1950-1980 dönemi, Nişantaşı-Teşvikiye'nin modernleşmenin aşındırıcı yüzünü çevresindeki yerleşimlerle paylaştığı dönüşüm süreci olmuştur. 1980 sonrasından bugüne gelen dönemde ise, modernleşmenin süreksizliği ve aşmdıncıhğı devam etmiştir. Bilişim ve enformasyon teknolojüerinin gelişmesiyle, modernleşmenin yayılması daha da hızlanmıştır. Bu sürecin dmamikleri, uluslararası ve ulusal ölçekte istanbul'u farklı bir konuma getirirken, Nişantaşı-Teşvikiye'yi de etkilemiştir. Semtin yakınındaki alanlar prestij kaybeder ve ikamet işlevini dışarı atarken; Nişantaşı-Teşvikiye'de, konut, ticaret ve iş merkezi, kamusal alan oluşumları iç içe geçerek semtin prestijini arttırmaktadır. Anahtar Kelimeler: Teşvikiye, konut, modernleşme, apartman, kentleşme. ıx

Architecture and modernization researchers investigate effects of modernization on settlement and housing formation in Turkey in four periods: 1839-1920, 1920-1950, 1950-1980 periods and period from 1980 until today. Urbanization history and current physical environment of Nişantaşı-Teşvikiye verifies the same periods. Period between 1839 and the establishment of Turkish Republic is the founding period of the district, which is also the time interval when modernization began impacting Anatolian geography. The district was established as a settlement for bureaucratic elite in Istanbul when modernization have not been penetrated into social structure yet and applied only by the government. This new foundation was formed by traditional houses and mansions inside a avenue-street-building block-parsel order as part of modern city patterns. First apartments emerge by the end of this period. During the first twenty-five years of the republic, new housing types are added to traditional types in the context of Nation State's interior structuring and diverging from its origins. Construction developed on the existing template; modern has counter-parted the traditional which lost function and has been replaced. However, as a result of late realization of western processes by 100 years in Turkey and in Istanbul, the marks of traditional structures in Nişantaşı- Teşvikiye has wiped away. New modern has destroyed some forms of the old modern beside traditional structures. Apartments has become the monotype of the physical environment. 1950-1980 period has been the prosess of Nişantaşı-Teşvikiye sharing the abrasive aspect of modernization with peripheral districts. In the period during 1980, discontinuity and abrasiveness of modernization continued. With the evolution of informatics and communication technologies, spreading of modernization has increased its pace. While the dynamics of this process has brought İstanbul to a different position on national and international scale, it also effected Nişantaşı-Teşvikiye. While peripheral areas lose prestige and residential function; housing, commercial and business districts and public area formation increased the prestige of Nişantaşı-Teşvikiye. Keywords: Teşvikiye, housing, modernization, apartment buildings, urbanization.