Coğrafi bilgi sistemi desteğinde kentlerin Avrupa Birliği standartlarında gürültü haritalarının üretimi: Samsun ili örneği

Abstract

Çevresel gürültü giderek büyüyen ve ülkemizde bilinmeyen bir sağlık sorunudur. İnsanlar gerçekte tek bir gürültü kaynağına maruz kalmazlar. Genellikle kent merkezlerinde yaşayanlar en fazla karayolu trafik gürültüsüne maruz kalır. Karayolu trafiğine ek olarak demiryolu, uçak gürültüsü ve endüstriyel gürültülerden de etkilenirler. Ayrıca insan ve etkinliklerinden doğan, eğlence ve ticari amaçlı gürültülerde mevcuttur. Toplam gürültü kaynaklarına maruz kalma sağlık açısından çok tehlikelidir.Son yıllarda karayolu taşıtlarındaki çoğalma ulaşım ve taşımacılık ihtiyacının artışı karayolu gürültüsünün artmasına neden olmuştur. Karayolu gürültüsü insan sağlığını fizyolojik, fiziksel ve psikolojik açıdan etkiler. Diğer taraftan iş ve eğitim hayatımızdaki performansımızı azaltır. Son araştırmalar göstermiştir ki nüfusu yüksek şehirlerde insanlar, en çok karayolu gürültüsünden etkilenmektedirler ve bu etkilenmenin toplum sağlığı üzerinde büyük riskler oluşturduğu gözlemlenmektedir. Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinde karayolu çevresel gürültü sınır değerleri gürültüye hassas kullanım alanlarından eğitim, kültür ve sağlık alanlarında çok daha sınırlayıcıdır. Gürültü kirliliğine karşı alınacak önlemlerden önce; çalışma yapılacak bölgenin gürültü kirliliği düzeylerinin yayılma şekli, alanının istatistiksel olarak gürültüden etkilenen kişi sayısı gibi değerlendirme konularının hassas şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Elde edilen veriler ışığında gürültü haritaları oluşturulmalıdır.Gürültü düzeyleri için çeşitli kuramsal, ampirik ve bilgisayar modellemeleri belirlenebilmektedir. Gürültü eş değer eğrileri belirlemede, hassas gürültü bölgelerini göstermede, mevcut ve planlanacak bölgelerde, gürültüyü azaltmaya yönelik eylem planlaması ve politikalarda gürültü haritaları kullanılmaktadır. Gürültü haritaları gürültü düzeyleri yardımı ile oluşturulmaktadır. CBS desteğinde hazırlanan gürültü haritası üretiminde kullanılan grafik veriler, konuma bağlı olarak ölçülen veya birçok yazılım ile üretilebilen, fotogrametri ve uzaktan algılama yöntemiyle elde edilen vektör verilerdir. Bu veriler gürültü haritalarının temelini oluşturur.Türkiye'de ilk defa il bazında yapılan bu çalışma Samsun il merkezinde CBS desteğinde gürültü haritası oluşturmayı amaçlamaktadır. Samsun iline ait tüm sayısal ve sayısal olmayan harita verileri toplanmıştır. Toplanan veriler birleştirilmiş, derlenmiş, topoloji kuralları uygulanmış, konumsal olan ve konumsal olmayan veriler ilişkilendirilmiştir. Gürültü kaynak verileri ve meteorolojik veriler toplanmış hazırlanan CBS tabanlı harita ile ilişkilendirilmiştir. Gürültü haritasına altlık oluşturan bu CBS tabanlı sayısal harita yardımı ve gürültü yazılımları ile Samsun iline ait CBS desteğinde Avrupa Birliği standartlarında gürültü haritası oluşturulmuştur. Samsun il merkezi için hazırlanan gürültü haritası dünyada örneği az olan şekilde internet üzerinden yayınlanması gerçekleştirilmiştir.Oluşturulan gürültü haritası ve sayısal veriler yardımı değerlendirmeler yapılmış ve Samsun ilinin yüksek düzeydeki gürültülü bölgeleri belirlenmiştir. Gürültüden korunma, gürültüyü azaltma yöntemlerinden ve çözüm önerilerinden bahsedilmiştir.Bu tezde internet üzerinden ve bağımsız 432 kişi tarafından cevaplanan Samsun ili gürültü anket ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca insanların gürültü konusunda bilgilendirilmeleri ve kendi maruz kaldıkları trafik gürültü düzeyini hesaplamaları için internet üzerinde PHP betiğinde Karayolu Çevresel Gürültü Hesaplama Sistemi hazırlanmıştır.

Environmental noise is a growing health problem which is not well-known in Turkey. In many cases, the people are not exposed to a single noise source. In general, the residents of metropolitan areas are exposed to the traffic noise the most. In addition to the traffic, they are also affected by the aircraft noise and the industrial noise. Moreover, there are also many noise sources due to the business and the entertainment directly arising from the people and their activities. The case of the combined noise is the most dangerous one for health.In the recent years, the growing number of vehicles, and the rising need for the transportation also increased the noise caused by traffic. The traffic noise affects human health in physiological, physical and psychological aspects. In addition to that, the job performance and the education performance drop significantly. Latest research shows that the people living in highly populated areas are mostly affected by the traffic noise and it was observed that such an effect poses a great risk for public health. The noise threshold values for traffic noise is much more restrictive in noise-sensitive areas such as education, culture and health in the Regulation for the Assessment and Management of Environmental Noise. The noise levels, the propagation types and the areas and the statistical number of the affected people should be determined reliably and precisely before taking effective measures against noise pollution. The noise maps should be produced in view of the obtained data.The noise levels can be determined through various theoretical and empirical methods and computer modeling. The noise maps are used for the determination of noise contours and the noise sensitive regions, for the planning of the action plans and policies to control noise in the existing areas and in those to be planned. The noise maps are formed with the help of the available noise level values. The graphical data employed in the production of the GIS-aided noise maps are the vector data which are either spatially measured or obtained through the photogrammetry and the remote sensing using numerous software packages. Such data form the basis of the noise maps.This study, which is the first city-wide study in Turkey, aims to form the noise map in the municipality of Samsun with GIS support. All the necessary digital or analog data were collected. The collected data were then combined, compiled, the necessary topological rules were applied and all the spatial and non-spatial data were appropriately joined. The noise source data and the meteorological data were collected and were related with the GIS-based map. With the help of the GIS-based digital map which provides the template for the noise map and the noise software packages, the noise map of Samsun Municipality was formed through GIS support within the European Union standards.The noise pollution was assessed and the regions with high noise values were determined with the help of the obtained noise map and the digital data. Several possible methods to protect from noise and to minimize the noise as well as solution suggestions were given.In this thesis, the noise questionnaire of Samsun municipality, which was filled in by 432 individuals via internet, was also carried out and the results were evaluated. Moreover, an Environmental Traffic Noise Computation system was designed for internet in PHP script to inform the individuals about the noise and to enable them to compute the traffic noise level they are exposed to.