19. yüzyıl İstanbul`unda Osmanlı devlet simgelerinin mimaride kullanımı

Abstract

19. yüzyılda Osmanlı devleti Avrupa'da devletlerarası rekabetin içinde olmuş, bu rekabetin zorlaması ile yapılan yenilikler siyasi gücün merkezde toplanması üzerine yoğunlaşmıştı. Siyasi otoriteyi simgeleyen egemenlik sembolleri, tekrar gözden geçirilerek deyim yerindeyse yenilenerek iktidar yapılarına uygulandı. Bu bağlamda önceki devrin sembolleri de, Osmanlı Devleti'nin yeni yüzünü yansıtacak biçimde yenilendiler. Güç ilişkilerinin simgeler aracılığıyla kurulduğu 19. yüzyılda, değişen dünya yapısına Osmanlı da katılmış, önceleri devlet yapıları üzerinde devleti sembolize eden tuğra bulunurken, zamanla farklı bir sembole ihtiyaç duyulmuştu. III. Selim zamanında ilk kez tuğra dışında ay-yıldız kullanılarak devletin resmi simgesi değişmez bir sembol kazandı. Yüzyılın sonlarına gelindiğinde ay-yıldızın etrafında yapının işlevine göre değişen armalar, artık hem devleti hem de hükümdarı simgeliyordu.Başkent İstanbul'da inşa edilen devlet yapılarındaki tuğra ve armalar sultanın şahsında birleştirici, kaynaştırıcı, güven verici ideolojik ifadelerle, çağdaşı imparatorluklar gibi mimari yapılar aracılığı ile temsil edildi.Bu çalışmada 19. yüzyıl İstanbul'unda iktidarın sergilenmesinin bir biçimi olan devlet yapıları incelenerek, tarihsel süreç, mimari özellikler ve içerdiği devlet simgeleriyle bağlantılı olarak incelenmiş, bu armalar işaret ettiği idealar yapı işleviyle çakıştırılarak devletin vermeye çalıştığı mesajlar incelenmiştir.Çalışmanın 1. Bölümü olan giriş kısmında literatür özeti, tezin amacı ve hipotez ele alınmış, kuruluşundan 19.yüzyıla gelene kadar Osmanlı İmparatorluğu'ndan kısaca bahsedildikten sonra 19. yüzyıldaki yeni yüzü anlatılmıştır.2. Bölümde; Türk Devletleri'nin Simgeleri, fotoğraflar eşliğinde, İslamiyet Öncesi Türklerde Simgeler, Türk-İslam Devletleri'nde Simgeler ve Osmanlı Devletinde Simgeler olarak üç alt bölümle açıklanmıştır.3. Bölümde; 19.Yüzyılda Osmanlı Devlet Yönetimi ile İstanbul ve 19. yüzyıl istanbul yapılarında devlet simgeleri alt başlıklarıyla; III. Selim, II. Mahmud, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid dönemleri toplumsal, siyasal ve ekonomik durum incelendikten sonra inşa edilen devlet yapıları ve kullanılan Osmanlı devlet simgeleri kronolojik olarak incelenmiştir.Sonuç bölümünden sonra kapsamlı bir bibliyografya ile ekler verilmiştir.Anahtar Kelimeler: 19. yüzyıl, İstanbul, devlet, simge, tuğra, arma.

In the 19th century, the Ottoman Empire took part in the interstate competition in Europe. Changes caused by the pressure of this competition focused on collecting political power in the center. Sovereignty symbols representing the political authority were reviewed, so to speak renewed, and applied to the structures of power. In this context, the symbols of the previous era, such as monograms and tughras, were renewed to reflect the new face of the Ottoman Empire. Ottoman Empire too was participating in the changing structure of the world and there was a need for a different sign instead of the monograms on structures that had symbolized state up until that time. During Selim III, crescent and star were used instead of the monogram for the first time and thus the state's official emblem gained a permanent symbol. By the end of the century, crests that were becoming increasingly complex around the crescent-star, were reformed depending on the function of the structure and symbolizing both the state and the ruler. By the end of the 16th century, initially monograms then crests were included to the tughras representing the building and the one who had it built on the state structures throughout the empire. Tughras, monograms and crests on the structures of Istanbul - the state capital - personified the Sultan with uniting, fusing and reassuring ideological terms and he was represented by architectural structures similar to the cases in contemporary empires.In this study, state structures, which established a form of exhibiting power, in the 19th century Istanbul are examined in connection with the historical process, architectural features and state symbols. In addition, the messages, which the state was aiming to give, are examined by means of comparing the ideas referred by these crests with the function of the structure.In the first section of this study, which is the introduction, the governance from the establishment of the Ottoman Empire until the 19th century, and in addition, Istanbul after the conquest are briefly explained.In the 2nd chapter, emblems of Turkish States are described in three sub-groups as emblems in pre-Islamic Turkish, Turkish-Islamic and Ottoman States, accompanied by photographs.In the 3rd chapter, Ottoman administration and Istanbul in the 19th century were sub-categorized and investigated in detail.In the 4th chapter, 50 state structures in the 19th century Istanbul, which form the basis of this study, are examined in detail in accordance with their histories and architectural features and also in accordance with the state emblems hosted by them. They are catalogued and presented with photographs.Chapter 5 is the evaluation and conclusion part.At the end of the study, an extensive bibliography and appendices are given.Keywords: 19th century, Istanbul, state, emblem, tughra, crest.