Tanısal radyolojide x-ışını inceleme frekanslarının belirlenmesi ve radyasyondan korunma farkındalığına dair bir anket çalışması

Abstract

Son dönemlerde, gelişen teknolojiyle birlikte, tanısal radyolojik tetkiklerin kullanımı hızla yaygınlaşmaktadır. Radyolojik inceleme frekanslarındaki artış, bireysel dozların ve buna bağlı olarak tıbbi ışınlamaların toplam etkin doza katkısının artmasına yol açmaktadır. İyonlaştırıcı radyasyonun zararlı etkileri gözönünde bulundurulduğunda, radyasyondan korunma açısından tıbbi görüntülemede kullanılan X-ışınlarından kaynaklanan toplam etkin dozların değerlendirilmesi önemlidir.ALARA: (As Low As Reasonably Achievable) iyonlaştırıcı radyasyon içeren incelemelerin uygulama öncesinde fayda-zarar analizinin yapılmasını tavsiye eden, incelemenin fayda getireceği durumlarda 'mümkün olan en az dozla' gerçekleştirilmesi ilkesine dayanan, sosyoekonomik faktörleri de içinde barındıran, bir radyasyon güvenliği kültürüdür. Radyasyon uygulayıcıları başta olmak üzere tüm toplumda ALARA kültürünün yerleştirilebilmesi radyasyonların güvenli şekilde kullanılması açısından son derece önemlidir. Bu amaçla bu çalışmada, İstanbul'da bulunan bazı kamu ve özel hastanelerde, radyolojik inceleme isteminde bulunan doktorlar, radyasyon uygulayıcıları (teknisyen ve tekniker), ve radyasyona maruz kalan hastalara radyasyondan korunma farkındalıklarının belirlenmesi amacıyla bir anket uygulanmıştır. Anket çalışması dört eğitim araştırma, bir tıp fakültesi ve bir devlet hastanesi olmak üzere toplam altı hastanede gerçekleştirilmiştir. Anket formları hastalar, teknisyen ve doktorlara yönelik olarak üç ayrı formatta hazırlanmıştır. Hastalar ve doktorlara yönelik olan anket formu 20 soru, teknisyenlere yönelik olan anket formu 30 soru içermektedir. Her gruba ait sorular, demografik özellikler (cinsiyet, yaş, meslek ve deneyim yılı), radyasyon hakkında genel bilgi, radyasyondan korunma hakkında genel bilgi, radyasyonun biyolojik etkileri konularını içermektedir. Teknisyen ve doktorlara yönelik uygulanan anketlerde, ek olarak ALARA kültürü ve hastaların radyolojik tetkiklerde maruz kaldıkları etkin dozlarla ilgili sorular da bulunmaktadır. Anketler, hedef kitleye birebir görüşme yöntemiyle uygulanmıştır. Ayrıca, radyasyon uygulayıcılarına yönelik olan anket Antalya'da düzenlenen 7. Ulusal Radyoloji Teknisyenleri ve Mesleki Eğitim Seminerleri'nde katılımcılara da uygulanmıştır. Anket sonuçları SPSS (Statistical Products and Service Solutions) programı kullanılarak incelenmiş ve betimsel istatistik analizleri yapılmıştır.Çalışmada ; 2011, 2012, 2013 ve 2014 yılları için, tanısal radyoloji ünitelerinde X-ışını kullanılarak gerçekleştirilen incelemelerin frekansları belirlenmiştir. Frekans verileri; iki özel üniversite tıp fakültesi, üç özel hastane, bir tıp fakültesi, üç eğitim araştırma hastanesi olmak üzere toplam dokuz hastanenin PACS (Picture Archiving and Communication Systems) ve HBS (Hastane Bilgi Sistemi) sisteminden elde edilmiştir. Bu frekanslar içerisinde yer alan ve toplam etkin doza en çok katkıda bulunan X-ışını incelemelerinin frekansları tespit edilmiş ve karşı gelen kollektif etkin doz değerleri hesaplanmıştır.

With the advances in technology, the use of diagnostic imaging has recently become widespread quickly. An increase in diagnostic imaging frequencies has led to an increase in the contribution of individual patient doses, and therefore, of medical exposures to the total effective dose. Taking into consideration the harmful effects of ionizing radiation, it is important to assess the total effective doses stemming from X-rays used in medical imaging in terms of radiation protection.ALARA (As Low As Reasonably Achievable) is a radiation safety culture that suggests doing a risk-benefit assessment of the examinations involving ionizing radiation before the application, that is based on the principle that it should be performed with a dose `as low as reasonably achievable` in cases where the examination will bring benefit, and that includes socioeconomic factors as well. It is vitally important to develop an ALARA culture in the whole society, particularly among radiation practitioners, in order for radiation to be used safely.Towards this aim, in this study, a questionnaire was administered to the doctors asking for diagnostic imaging, the radiation practitioners (technicians and technical staff), as well as the patients exposed to radiation in some public and private hospitals in Istanbul so as to determine their awareness of radiation protection. The questionnaire study was conducted in six hospitals in total, including four education and research hospitals, one faculty of medicine and one public hospital. The questionnaires were prepared in three formats, for the patients, the technicians and the doctors each. The questionnaires for the patients and the doctors include 20 questions, whereas the one for the technicians has 30 questions. The questions for each group include demographic characteristics (gender, age, profession and year of experience), general knowledge of radiation, general knowledge of radiation protection, and the biological effects of radiation. In the questionnaires for the technicians and the doctors, there are also some questions regarding the ALARA culture and the effective doses the patients are exposed to in radiological examinations. The questionnaires were applied in face-to-face interviews with the target groups. Furthermore, the questionnaire for the radiation practitioners was also administered to the participants in the 7th National Radiology Technicians and Professional Education Seminars held in Antalya. The results of the questionnaires were analyzed through SPSS (Statistical Products and Service Solutions) and their descriptive statistical analysis was done.In this study, the frequencies of the examinations performed by using X-rays in diagnostic imaging units were determined for the years 2011, 2012, 2013 and 2014. The frequency data were obtained from the PACS (Picture Archiving and Communication Systems) and HIS (Hospital Information Systems) of nine hospitals in total, including two private faculties of medicine, three private hospitals, one faculty of medicine and three education and research hospitals. From among these frequencies, the frequencies of the X-ray procedures that make the most contribution to the total effective dose were determined and the corresponding collective effective doses were calculated.