Türkiye`de kalkınma politika ve yatırımları içinde kültür eksenli yatırımların analizi: Avrupa Birliği, merkezi ve yerel yönetim yatırımları açısından Van örneği

Abstract

Türkiye'de 1980'den sonrası dönemde devletin kültür yatırımlarında niceliksel ve niteliksel değişimler görülmektedir. Kültür alanına yatırım yapan aktörler çeşitlenmiş; kültür giderek kalkınmada bir araç haline gelmiştir.Tez çalışması kapsamında; Türkiye'de ulusal ve bölgesel planlama anlayışıyla birlikte kalkınmanın kültür ekseninden değerlendirilip değerlendirilmediği, 2000 yılından itibaren ulusal ve uluslararası aktörlerin etkisi ile şekillenen kalkınma politikaları ve yatırımlarda kültürün önemli bir yatırım alanı olarak görülüp görülmediği, kalkınmada kültüre nasıl bir değer atfedildiği ve kültürün nasıl bir rol oynadığının ortaya konması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda kalkınma anlayışı beşeri kalkınma boyutunda kültür ekonomisi yaklaşımıyla birlikte değerlendirilerek, kentsel ölçekte kültür eksenli kentsel stratejiler perspektifinde kültür ve kalkınma ilişkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Kalkınmada kültürün önemli bir araç olarak değerlendirildiğinden ve dolayısıyla ciddi bir ekonomik getiri sağlaması noktasında potansiyelini gerçekleştirememe sorunu yaşadığı düşünülen Van'da, kalkınma ve planlama sürecini etkileyen aktörlerin dönemsel olarak (2000-2016) belirlediği politikalar, stratejiler ve yatırımlar kültür ekonomisi ve beşeri kalkınma endeksi sınıflamasına göre değerlendirilmiştir.Van ilinde uluslararası aktörlerden Avrupa Birliği, ulusal aktörlerden ise; Kalkınma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, DAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, DAKA ve Belediyelerin kalkınma politikalarında önemli aktör oldukları ve hedeflemiş olduğu stratejilerle yapmış oldukları yatırımların örtüştüğü görülmüştür. Ancak; ulusal ve uluslararası aktörlerin Van İlinin kalkınma sorununa yönelik olarak farklı kalkınma yaklaşımları benimseyerek bu yaklaşımlara yönelik yatırımları desteklediği belirlenmiştir. Uluslararası aktörlerden AB bölgesel kalkınma politikaları çerçevesinde sosyal ve beşeri kalkınmaya yönelik yatırımlara öncelik vermiştir. Ulusal aktörler ise kalkınmayı iktisadi eksenden değerlendirmişlerdir. Ulusal aktörler, hem ağırlıklı olarak ekonomik boyutu temel alan sanayi, ticaret ve hizmetler kapsamında bir kalkınma modeli hem de hizmetler sınıfında yer alan turizm ekseninden bir kalkınma modelini takip etmiştir. Buna göre Van İlinde kalkınmanın kültür ekseninden doğrudan değerlendirmediği ancak turizm ile birlikte değerlendirildiği, kültürün turizm için araçsallaştırılarak kültür-turizminin öne çıkarıldığı ve turizm ekseninden kültür politikalarının geliştirildiği görülmüştür.

There have been significant changes in terms of quality and quantity about the public-driven cultural investments starting from 1980 in Turkey. The actors investing in the area of culture have reached a wide spectrum, whereby culture becomes a mean for development.Within the context of the Dissertation, there have been discussions on whether culture had been evaluated a view from development along with the national and regional planning approaches in Turkey, and also whether the culture had been attractive for investments and development policies that are shaped by the effects of the national and international actors since 2000, to what extent culture has had a value in the development process and how culture played a role in the development process.In accordance with the aim of the Dissertation, the relationship between culture and development tried to be identified through a perspective from city-scope cultural-centred urban strategies combined with an evaluation of cultural economy under the dimension of human capital. Van, the main Case Study of the Dissertation, is evaluated through the classification of cultural economy and human capital index from the policies, strategies, and investments to be determined in the period of 2000-2016 by the policy-makers having enough power to influence the planning and development pathways, although it is considered that Van could not use its potential on culture which is not only a particular instrument for development, but also can enhances economic revenues. From the international actors such as European Union to the national actors such as, Ministry of Development, Ministry of Interior, Ministry of Culture and Tourism, Prime Ministry/General Directorate for Foundations, The Eastern Anatolian Regional Development Administration (DAP), The Eastern Anatolian Development Agency (DAKA), and Municipalities have been examined, and it is substantiated that their strategies and their investments have been overlapped in the 2000-2016 period.However, both national and also international actors have configured their specific policies towards the potential of the Van in order to get high-developped level and it is seemed that the actors financed their own policies. It is observed that while the EU has prioritised social and human capital investments which might be in cognizant with the EU regional policy, the national actors took its industry-based investments primarily. The national actors differentiated their way of financing to the sectors of industry, services, particularly tourism. In this context, the main finding is that culture was prioritised and had become only an instrument for tourism sector, and also culture policies had been developed from the axis of tourism in Van.