Beykoz, Merkez mahallesi tarihi kent dokusunun değişiminin incelenmesi

Abstract

Tez çalışması kapsamında, İstanbul İli, Beykoz İlçesi'ne bağlı olan Merkez Mahallesi'nin kentsel dokusunda yaşanan değişim incelenmiştir. Beykoz yerleşimi, coğrafi konumu, doğal güzellikleri ve Osmanlı Dönemi'ni yansıtan mimari dokusu ile Boğaziçi'nin önemli yerleşimlerinden biridir. Tarihi M. Ö. 12. yüzyıl'da bölgeye yerleşmiş olan Bebrikler Devleti'ne dayanan Beykoz, Osmanlı Dönemi'nde gelişimini sürdürerek Cumhuriyet Dönemi'nde günümüzdeki halini almıştır. Farklı dönemlerde yapılmış olan anıtsal yapıları, çoğunluğu 19. yüzyıla tarihlenen geleneksel sivil mimarisi ile merdivenli ve çıkmaz sokakları yerleşimin dokusunu oluşturmaktadır. 1950'lerden itibaren bölgede açılan fabrikalar nedeniyle ekonomik gücü yüksek olmayan insan profilinin bölgeye göç etmesi ile bölgede oluşan sosyo-kültürel değişim, hızlı nüfus artışı ve fiziksel yapıdaki değişimler bölgenin mimari dokusunun olumsuz yönde değişmesine neden olmuştur.Tez çalışması kapsamında Beykoz yerleşiminin geleneksel dokusunun geçmişteki ve günümüzdeki durumu belgelenmiş, geleneksel sivil mimarisinin oluşturduğu kentsel doku ve mimari özellikleri tespit edilmiştir. Sahip olduğu sosyal, kültürel ve mimari özelliklerin sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik öneriler geliştirilmiştir. Bu bağlamda tez çalışması dört bölümden oluşmaktadır. Tezin ilk bölümünde literatür özeti yapılmış, tezin amacı açıklanmış ve hipotez oluşturulmuştur.İkinci bölümünde, Beykoz yerleşimin konumu, adı, tarihsel gelişimi, sosyal ve fiziksel yapısına değinilmiştir. Yerleşimin dokusunu oluşturan sokaklar, meydanlar, vistalar gibi kentsel doku özelliklerine değinilmiştir. Fiziksel çevreyi oluşturan anıtsal yapılar ve geleneksel sivil mimarlık örnekleri ve günümüzde mevcut olmayan tescilli sivil mimarlık örneği yapılar incelenmiştir. Ayrıca Boğaziçi ve Beykoz yerleşimi ile ilgili yasal düzenlemeler ve koruma kararlarına değinilmiştir. Üçüncü bölümünde, çalışma alanında yer alan yapıların kütle ve cephe bazında, kat adedi, işlevsel dağılım, yapım tekniği ve malzeme, strüktürel durum, korunmuşluk durumu gibi analizleri ile mevcut durum tespiti yapılarak, ortaya çıkan veriler doğrultusunda istatistikleri çıkarılmıştır. Ayrıca çalışma alanında meydana gelen değişimlerin nedenleri irdelenerek, alandaki yapıların bozulma durumları incelenmiştir.Dördüncü bölümünde ise, alanda tespit edilmiş olan koruma sorunları bağlamında kentsel ölçekte ve yapı ölçeğinde koruma önerileri geliştirilmiştir.

In this study, the change in the urban texture of the Central Quarter of Beykoz District of Istanbul is examined. Beykoz is one of the important settlements of the Bosphorus with its geographical location, natural beauties and architectural texture reflecting the Ottoman Period. Beykoz is based on the State of Bebrikler, which had settled in the region in the 12th century B. C., had continued its development in the Ottoman Period and taken its present form in the Republican Period. The monumental structures which were built in different periods, the traditional civilian architecture, the staircase and dead end streets that the majority of date to the 19th century, constitute the settlement texture of the district. The socio - cultural change in the region, rapid population growth and changes in the physical structure caused the change of the architectural texture of the region negatively due to the migration of the profile of people with low economic power due to the factories opened in the region since the 1950s.In the context of the study, the past and present situation of the traditional texture of Beykoz district have been documented and the urban texture and the architectural features of the traditional civil architecture were identified. Recommendations have been developed to ensure the sustainability of the social, cultural and architectural features of the area. In this context, the study consists of four chapters. In the first part of the study, the literature is summarized, the aim of the thesis is explained and the hypothesis is formed.In the second part, the location, name, historical development and social and physical structure of the Beykoz settlement are mentioned. The urban texture features such as streets, squares and vistas that constitute the texture of the settlement are mentioned. The monumental structures and traditional civil architecture examples which constitute the physical environment and the registered civil architecture examples which are not available today are examined. In addition, legal regulations and conservation decisions related to the settlement of Bosphorus and Beykoz were mentioned.In the third part, the current situation was determined by analyzing the buildings in the study area such as number of floors, functional distribution, construction techniques and material, structural status, conservation status on the basis of mass and facade, and the statistics were obtained in line with the data. In addition, the causes of changes in the study area were examined and the deterioration of the structures in the study area were examined.In the fourth part, conservation proposals at urban and building scale have been developed in the context of conservation problems identified in the area.