Üsküdar ilçesi merkez mahallelerinde bulunan osmanlı dönemine ait çeşmeler ve koruma durumları

Abstract

İnsanın yaşamını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyduğu en önemli maddelerden biri sudur. Yaşamsal faaliyetleri sürdürebilmenin yanısıra gıda, temizlik, enerji üretimi, ulaşım, eğlence ve tedavi gibi çeşitli alanlarda kullanılmış olan suya ulaşabilmek veya kullanabilmek için birçok yapı inşa eden insanoğlu, bu yapılar ile bir anlamda suya hükmetmiş, aynı zamanda inşa edildiği kente ilişkin dönemin sosyal ve kültürel kimliğini bu yapılar ile ortaya koymuştur. Bu kentlere kazandırılan kültürel değerler sadece yerel bir öneme sahip olmamış, dünya uygarlık tarihinin bir parçası olmuşlardır. Bu bağlamda; üç büyük imparatorluğa başkentlik yapmış İstanbul'un köklü yerleşim bölgelerinden biri olan Üsküdar'ın tarihsel öneme sahip olup günümüze kadar erişmiş kültürel varlıklarını ortak bir mirasın eseri olarak ele almalı, koruma yaklaşımında ise insanlığın evrensel kültür ve değerlerini koruma bilinci ile hareket edilmelidir.Kültürel mirasın bir parçası ve yıllar boyu insanların suya erişim noktası olan çeşmelerin büyük bir bölümü, bulundukları konum, işlevsizlik veya ait olduğu kişi/kurumların ilgisizliği sebebiyle kendi kaderlerine terk edilmiş durumdadır. Bu nedenle çalışma konusu olarak `Üsküdar İlçesi Merkez Mahallelerinde Bulunan Osmanlı Dönemine Ait Çeşmeler ve Koruma Durumları` seçilmiştir. Tez çalışması toplam yedi bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmı olan birinci bölümde tezin literatür özeti, amacı ve hipotezine ilişkin genel bilgiler bulunmaktadır.İkinci bölümde Üsküdar'a ilişkin coğrafi konum, kısa tarihçe, sosyo-kültürel yapısı ve çalışmanın yapıldığı bölgeye ait bilgiler verilmiştir.Üçüncü bölümde Roma, Bizans ve Osmanlı dönemine ait su isale alt yapısı ile Osmanlı dönemindeki su isale teknolojilerine ve su mülkiyetine, dördüncü bölümde ise Osmanlı döneminde kullanılan su yollarına değinilmiştir.Beşinci bölümde Osmanlı çeşme mimarisinin temel özellikleri, türleri ve dönem özellikleri ile bozunma sebepleri ve koruma yöntemleri irdelenmiştir.Altıncı bölümde çalışmanın yapıldığı bölgedeki çeşmelerin mevcut durumları yazılı ve görsel olarak ortaya konulmuş, koruma önerilerinin sunulabilmesi için gerekli tespitler yapılarak katalog halinde sunulmuştur.Yedinci bölümde ise elde edilen veriler ve bu veriler ışığında mevcut sorunlara çözüm olabileceği düşünülen öneriler ortaya konulmuştur.

Water is one of the most important substances that human beings need to survive. In addition to sustaining vital activities, human beings have built many buildings in order to reach or use water which has been used in various fields such as food, cleaning, energy production, transportation, entertainment, treatment and in a sense human beings ruled the water through these structures and at the same time, the social and cultural identity of the period in which the city was built was put forth by these structures. The cultural values of these cities were not only important locally, but also became a part of the history of world civilization. In this context; Üsküdar, one of the well-established settlements of Istanbul, which has been the capital of three great empires, should be regarded as the work of a common heritage which has historical importance and has survived to the present day, and it should be acted with the awareness of protecting the universal culture and values of mankind in the conservation approach. Most of the fountains, which are part of the cultural heritage and have been the point of access of people to water for years, have been abandoned to their fate due to their location, dysfunction or lack of interest in the institutions/people they belong to. For this reason, `Fountains of Ottoman Period and Their Protection Situations in the Central Neighborhoods of Üsküdar District ` were chosen as the subject of study. The thesis consists of seven chapters. In the first section, which is the introduction part, there is general information about the literature summary, purpose and hypothesis of the thesis.In the second part, information about the geographical location, short history, socio-cultural structure of Üsküdar and the region where the study was conducted were given.In the third chapter, the water transmission substructure belonging to the Roman, Byzantine, Ottoman periods, the water transmission technologies and water ownership in the Ottoman period were mentioned. In the fourth chapter, the waterways used during the Ottoman period were mentioned.In the fifth chapter, the main characteristics, types and period characteristics of the Ottoman fountain architecture, the reasons of degradation and protection methods were examined.In the sixth chapter, the present situation of the fountains in the region where the study was conducted is presented in written and visual form and presented as catalog in order to provide protection proposals.In the seventh chapter, the data obtained and the suggestions that can be considered as a solution to the current problems are presented.