Emevî ve Abbasî devrinde Tarsus (Kadı Tarsusî`nin Siyeru`s-Sugur`una göre)

Abstract

İslamiyet, Arap Yarımadası'ndan Anadolu'ya doğru kısa süre içerisinde gelişim göstermiş, Hz. Ömer döneminde de Anadolu seferleri giderek artmıştır. Tarsus'a Müslümanlar'ın ilk gelişi de bu zamana rastlamıştır. Ancak Tarsus'un tam anlamıyla fethi 711 yılında Velid bin Abdulmelik zamanında gerçekleşmiştir. Daha sonra Tarsus, geçiş güzergâhında bulunması sebebiyle İslam ordularının Anadolu seferleri için harekât merkezi durumuna gelmiştir. Tarsus Harun Reşid döneminde Ferec el-Hâdim tarafından inşa edilmiş, 965 yılında Nikefor Fokas'ın işgaline kadar önemli bir sugur şehri olmuştur. İslam kaynaklarında Tarsus adı birçok kez geçmiş olmasına rağmen, Tarsus'un bu dönemdeki sosyal, tarihi ve kültürel yapısı hakkında bu kaynaklarda ayrıntılı bilgi bulunmamaktadır. Burada X. yy'da Tarsus'ta yaşayan Kadı Tarsusî'nin ''Siyeru's-Sugur'' adlı parçalar halindeki kitabının restorasyonuna ihtiyaç duyulmuştur. Suriyeli tarihçi Dr. Şakir Mustafa 1998 yılında İbnu'l-Adim'in ve İbnu'l-Asakir'in eserlerinden kitabın içeriği ile ilgili bilgileri çıkarmış ve yayınlamıştır. Bu çalışmada bahsedilen eser tercüme edilmiş ve Tarsus'un tarihi hakkında verilen bilgiler dönemin diğer kaynaklarıyla karşılaştırılarak tahlil edilmiştir.

Islam developed from the Arabian Peninsula towards Anatolia within a short time and the Anatolian expeditions increased in the period of Hz. Omar as well. This was also when Muslims came to Tarsus for the first time. However, Tarsus was properly conquered in 711 during the period of Al-Walid bin 'Abd al-Malik. Then, Tarsus became the center of operation for the Anatolian expeditions of Islam armies because it was on the transition route. Tarsus was built by Ferec el-Hâdim during the period of Harun Rashid and became an important border city until the conquest of Nikephoros Phokas in 965. Although the name Tarsus is mentioned many times in Islamic sources, there is no detailed information about the social, historical and cultural structure of Tarsus in this period. Here, the restoration of the book of Qadi Tarsusî, who lived in Tarsus in the 10th century, in pieces titled as ''Siyeru's-Sugur'' was needed. The Syrian historian Dr. Shakir Mustafa extracted information from the works of Ibn al-Adim and Ibn Asakir regarding the content of the book and published it in 1998. The work mentioned in this study was translated, the information given about the history of Tarsus was compared to the other sources of the period and analyzed.