Lise öğrencilerinin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırmada lise öğrencilerinin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri yaş, cinsiyet, akademik basan, anne-babanın eğitim durumu, algılanan ana-baba tutumu, yaşamın Çoğunu geçirdiği yerleşim birimi ve gelir durumuna göre incelenmiştir. Araştırmanın bağımlı değişkeni olan öğrenilmiş çaresizlik düzeyim ölçmek için Aydın (1985) tarafından geliştirilen `Depresif Yükleme Biçimi Ölçeği`, diğer bağımsız değişkenlere ilişkin bilgiler ise bir `Kişisel Bilgi Formu` ile toplanmıştır. Bu çalışma 1995-1996 öğretim yılında Ankara il merkezindeki üç farklı sosyo ekonomik düzeyi temsil eden liselerden random yoluyla seçilmiş (Büyük Kolej, Gaziçiftliği Lisesi, İncesu Lisesi) 450 lise öğrencisi üzerinde yapılmıştır. Bu öğrencilerin 215'i lise 1, 197'si kredili sisteme göre 5. dönem öğrencisidir. Araştırmada verilerin analizi aşamasında denencelere ilişkin grupların ortalamaları arasındaki farkların önemli olup olmadığı `tek yönlü varyans analizi` ve `t-` testi ile kontrol edilmiştir. Varyans analizi sonucunda `F` değerinin anlamlı çıkması durumunda, farkın hangi gruplardan kaynaklandığım bulmak için Fisher'in En Küçük Önemli Farklar (LSD) Çoklu Karşılaştırma Tekniği kullanılmıştır. Araştırmada hata payı.05 olarak kabul edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular şöyle özetlenebilin 1. Lise öğrencilerinin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri cinsiyetlerine göre incelendiğinde, erkek öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinin, kızların Öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinden daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. 2. Araştırma bulguları incelendiğinde, öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinin yaşlarına göre fark göstermediği ortaya çıkmıştır. 3. Akademik basan durumu zayıf olan öğrenciler ile akademik basan durumu `çok iyi`, `iyi`, `orta` olan öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri arasında, akademik basan durumu yüksek olanların lehine önemli bir fark bulunmuştur. 4. Annenin öğrenim durumunun öğrenilmiş çaresizlik düzeyim anlamlı bir şekilde etkilemediği bulunmuştur. Babanın öğrenim durumuyla ilgili olarak; babalan yüksek okul mezunu olan öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri ile babalan okur-yazar veya ilkokul mezunu olan öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri arasında, babalarının öğrenim durumu yüksek olan öğrencilerin lehine önemli bir fark bulunmuştur. 5. Anne tutumuna ilişkin olarak, demokratik anneye sahip olan öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri ile `ilgisiz` ve `koruyucu` anneye sahip olan öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri arasında anlamlı bir fark çıkmıştır. Ortaya çıkan fark demokratik anneye sahip olan öğrencilerin lehinedir. Baba tutumuyla ilgili olarak elde edilen sonuçlara göre farklı tutuma sahip babaların çocuklarının öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri arasında anlamlı düzeyde bir fark bulunmamıştır. 6. Yerleşim birimi açısından sonuçlara bakıldığında; yaşamının çoğunu büyükkent, kent ve daha küçük yerleşim biriminde geçiren öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri arasında anlamlı düzeyde bir fark bulunmamıştır. 7. Gelir durumuna ilişkin olarak, farklı gelir durumuna sahip olan öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri arasında anlamlı düzeyde bir fark bulunmamıştır.

SUMMARY In this research, the effects of age, sex, academic achievement, the educational levels of parents, the perceived parental attitude, the level and in come levels on the learned helplessness levels of high school students were studied. `The Depressing Load Scala` devised by Aydm (1985) was used to assess the learned helplessness level which was a dependent variable of the research and the data about independent variables were gathered by means of a `Personal Information Form`. This research was done over 450 high school students randomly selected from the schools which could provide the socio-economic comparison in Ankara in 1995- 1996 school years. 215 of these students were attending ninth grade, while 197 of them were students of eleventh grade within the credit system. In the research, `one-sided level variance analysis` and `t` tests were used to understand if the differences between the mean scores of hypothetical groups were significant in analyzing data. `The Least Significant Differences-Multi Comparison Technique of Fisher` was used in order to understand which groups the difference was originated from in case the `P value might be significant as a result of variance analysis. The degree of error was considered to be `.05`. The findings can be summarized as follows: 1. After analyzing the effect of sex on the learned helplessness level,s the learned helplessness level of male students was found to be higher than that of female students. 2. In the light of findings, there was no difference in terms of learned helplessness between the ages. 3. In terms of academic achievement, the results between the students, whose academic achievement was weak and the students whose academic achievements were `very good`, `good` and `average`, were evaluated and it was understood that there was significant difference at the level of learned helplessness in favor of students with the higher academic achievement in4. As to the educational level of mothers, it can be said that the educational level of the mother did not affect significantly the learned helplessness levels of students. As to the aforementioned level of fathers, there, was a significant difference in favor of students whose fathers' educational level were higher than the ones whose background were lower. 5. As to the maternal attitude, there was a significant difference between the learned helplessness levels of students who have democratic mothers and the learned helplessness levels of students who have somewhat `indifferent` and `protective` mothers. The difference was in favor of those students who have more democratic mothers. As to the paternal attitude, there was no significant difference between the learned helplessness levels of students who have fathers with different attitudes. 6. In terms of inhabitation, there was no significant difference between the learned helplessness levels of students who had been living for the most part in small towns and those students who had been living in big cities and metropolitan areas. 7. In terms of income levels, no significant difference was found between the learned helplessness levels of students descending from the families with different income levels. IV