İlköğretim okulu yöneticilerini yönetici olmaya güdüleyen gereksinimlerinin önem derecesi ve karşılanma düzeyi

Abstract

120 ÖZET Eğitim sisteminin etkili işleyişi ile okul yöneticilerinin başarılı olmaları; okul yöneticilerinin başarılarıyla onları yöneticiliğe güdüleyen gereksinimlerin önem dereceleri ve karşılanma düzeyi birbiriyle yakından ilgilidir. Bu nedenle okul yöneticilerini hangi gereksinimlerin yönetici olmaya güdülediği, bu gereksininmlere ne derece önem verildiği ve ne düzeyde karşılanabildiği soruları bu çalışmanın hareket noktasıdır. Bu araştırmada, Maslow'un Gereksinim Hiyerarşisi Kuramı'na dayandırılıp özel olarak geliştirilen anket yoluyla; İlköğretim okullarında yöneticileri yönetici olmaya ve bu göreve sürdürmeye güdüleyen gereksinimlerin önem dereceleri ile gereksinimlerin karşılanma düzeyleri, belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca, cinsiyet, kıdem, hizmetiçi eğitim, bulunulan yönetsel konum, öğrenim durumu gibi değişkenlerin ve okul müdürleri için daha önce müdür yardımcılığı yapmış olmanın gereksinimlerin önem derecelerini ve karşılanma düzeylerini farklılaştırıp farklılaştırmadıkları saptanmıştır. Araştırmanın evreni Ankara iline bağlı 8 merkez ilçenin (Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Mamak, Gölbaşı, Sincan, Yenimahalle, Keçiören) İlköğretim okullarında görev yapan müdür ve müdür yardımcıları, örneklemi ise, örneklem genişliği tablolarından yararlanılarak sayıları belirlenen ve random yöntemiyle seçilen 80 okul müdürü 272 müdür yardımcısıdır. Verilerin çözümlenmesinde, SPSS (Statical Packgaes For Social Sciences) paket programından yaralanılarak; aritmetik ortalama, `t` testi, ikiden fazla grupların karşılaştırılmasına `F` testi ve Tukey's HSD Çoklu Karşılaştırma Test Teknikleri uygulanmıştır. Çözümlemeler sonucunda ulaşılan bulgular şöyledir: 1. Okul müdürlerini yönetici olmaya ve bu görevi sürdürmeye güdüleyen en önemli ve karşılanma düzeyi en yüksek gereksinimlerin sosyal, en az önemli ve karşılanma düzeyi en düşük gereksinimlerin maddi gereksinimler olduğu, müdür yardımcılarını ise, yöneticiliğe güdüleyen en121 önemli gereksinimlerin kendini gerçekleştirme olmasına karşın, maddi gereksinimlerden sonra, en az kendini gerçekleştirme gereksiniminin karşılandığı saptanmıştır. 2. Cinsiyetin, kıdemin, hizmetiçi eğitimin.daha önce müdür yardımcılığı yapmış olmanın, öğrenim düzeyinin gereksinimlerin önem derecelerinin ve karşılanma düzeylerinin belirlenmesini etkileyen değişkenler olduğu anlaşılmıştır. Bu bağlamda; a) Kadın yöneticiler Maslow'un Gereksinim Hiyararşisi Kuramında üst basamaklarda bulunan, saygı ve kendini gerçekleştirme gibi gereksinimleri düşük düzeyde karşılanmasına karşın, söz konusu gereksinimleri daha önemli buldukları b) Hizmetiçi eğitim kursuna katılan okul yöneticileri maddi, güvenlik, saygı ve kendini gerçekleştirme gereksinimlerinin daha önemli olduğunu belirtmelerine karşın güvenlik ve saygı gereksinimlerinin daha düşük düzeyde karşılandığı, c) Kıdemi az olan yöneticiler Maslow'un Gereksinim Hiyararşisi kuramında orta ve üst basamaklarda bulunan sosyal, saygı ve kendini gerçekleştirme gibi gereksinimleri daha önemli bulmalarına karşın, söz konusu gereksinimlerin daha düşük düzeyde karşılandığı, d) öğrenim düzeyi yüksek müdür ve yardımcılarının üst basamaklarda bulunan saygı ve kendini gerçekleştirme gereksinimlerinin diğer yöneticilere göre daha düşük düzeyde karşılandığı saptanmıştır. 3) Okul müdürlerinin, güvenlik, sosyal ve saygı gereksinimlerini yönetici olmak ve bu görevi sürdürmekte yardımcılarından daha önemli buldukları belirlenmiştir. Ayrıca, müdürlerin maddi gereksinimlerinin yardımcılarından daha düşük düzeyde karşılandığı anlaşılmıştır. Bu sonuçlara dayalı olarak; a) okul yöneticilerini daha üst gereksinimlere güdüleyecek ve ekonomik yaşam standartlarını yükselticek b) kadınların ve kıdemi az olanların yönetimde daha çok görev almalarını sağlayacak ve müdür yardımcılarının yönetimde daha etkin olmalarını kolaylaştıracak düzenlemelerin yapılması ve işlevselleştirilmesi önerileri getirilmiştir.

122 SUMMARY The effective functioning of the educational system and the efficiency of school managers; success of school managers and importance level of the needs motivating them to become manager together with the extent the needs are met are closely related to one another. For that reason the needs which motivate managers to become manager, the importance attached to these needs, and the extent they are met is the starting paint of this resarch. In this study, a questionnaire developed by the reseacher being based on the Masiows's hierarchy of needs theory was adiministered to adiministered school managers to determine the importance level they attached and the extent the needs, motivating managers to become managers and they remain in the position are met. Furthermore, whether variables such as sex, seniority, in- service training, position, education, and for managers whether they became assistant manager before their present position, differentiate the importance level and the extent to which the needs are met has been determined. The population of the study is compesed of the managers and the assistant managers in charge, in primary schools located in 8 districts ( Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Mamak, Gölbaşı, Sincan, Yenimahalle, Keçiören) of Ankara in the sample includes 80 school managers and 272 assistant managers. The number of the sample was determined by using sample size tables and chosen by random sampling. For the statistical analysis of the data, SPSS ( Statistical Packages For Social Sciences) was used and arithmetic mean, t test, F test to compare more than two groups and Tukey's HSD Multi- Comparative test techniques were applied. The findings of the research are as follows: 1. The needs which are met at the highest rate and evaluated to be most important one and which motivate school managers both to become123 manager and to remain in the position are social needs. The least important and lower level needs are stated to be physical needs. As for assistant managers, despite the needs that motivate them to become manager were reported to be self-actualization needs at the highest rate, following physical needs, it was stated that self-actualization needs were the lower level needs. 2. It was revealed that sex, seniority, in-service training, for managers whether they became assistant manager before their present position and education are significant variables explaining importance level of the needs and the extent to which these needs are met in relation to these findings, a) Women managers revealed self-estcom? esteem and self actualization needs which Maslow placed at the highest level of his hiearchy of needs pyramid as important although these needs were met at low levels ratio relative to their importance perceived, b) School managers attended to in-service training, reported the physical, security, self-esteem and self actualization needs to be more important although they stated that security and self-actualization needs were met at low levels comparing ration relative to their importance perceived, c) Managers with less seniority stated social, self esteem and self- actualization needs which Maslow placed up the hierarchy of needs theory, to be met at less ratio, d) It was found that esteem and self actualization needs of school managers and asistant managers with higher education levels were met at lower levels than the other managers. 3. It was identified that security, social and self-esteem needs were reported to be more important in being manager and remaining in the pesition by school managers than assistant managers. Moreover, it was understood that manager's financial needs were met at lower leves than asistant managers. According to these findings the following suggestions have been put forward, a) In order to motivate managers to upper needs and raise their physical life standard, b) To ensure women and those less seniority undertake more responsibility and favour assistant managers to be more effective in management functional dispositions must be made.