Laik eğitim uygulamaları açısından Cumhuriyet Dönemi Türk eğitimi (1923-1960)

Abstract

ÖZET Yaklaşık 200 yıllık modernleşme tarihimiz dikkate alındığında ilk önce Tanzimat'la başlayan daha sonra Meşrutiyet yönetimleri ve nihayetinde Cumhuriyet İdaresi altında yapılmaya çalışılan iş hep aynıydı. Batılılaşmak, muasır medeniyetler seviyesine ulaşmak, medenileşmek. Fakat bu yapılırken, yani Batılılaşırken Batı' dan nelerin alınıp nelerin alınamayacağı konusunda ortaya çıkan politik ve entellektüel yorumlar, tartışmalar modernleşme tarihimiz açısından önem arz etmektedir. Kökleri zamanımıza kadar uzanan bu tartışmalardan hiç şüphesiz eğitim kurumu da payına düşeni almakta idi. Sosyolojik bir kurum olarak eğitim; toplumdaki diğer kurumlarla (yani aile, siyaset, ekonomi, din, hukuk) olan bağlantıları çerçevesinde belirlenen bir takım göstergelere göre şekillenir. Eğitimin laikleşmesi, yeni bir neslin yaratılması çalışmalarında, Atatürk tarafından elzem görülmüş ve pratiğe geçirilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti' nin ihtiyaç duyduğu vatandaş modelini yaratabilecek bir anlayış olarak inkılap kadroları tarafından yürürlüğe konmuş ve Cumhuriyet Dönemi'ne damgasını vurmuş olan bu uygulama, devletlerarası rekabet sürecinde ülkemizi beşeri kaynaklar açısından evrensel standartlara ulaştırma çabası olarak değerlendirilebilir. Eski döneme bir tepki olarak doğan, yeni kurulmuş ve kalkınmakta olan bir toplumun kendisini anlayacak ve anlatacak yeni kuşaklara ihtiyacının olması kaçınılmazdı. Bu aşamada laik eğitime ve bu anlayışla yetişen öğretmene duyulan ihtiyaç her zamankinden daha fazla hissedilmiştir. Eğitimin gücünden istifade etme eğilimleri, Cumhuriyet Dönemi'nde belirgin bir şekilde artmıştır.

ABSTRACT In approximately 200 years old history of our modernization, one can see that affairs of renovation in the periods of Tanzimat, Meşrutiyet, and also Republic are the same: Westernization, modernization, and civilization. During the process of westernization political and intellectual disputes and interpretations related with `what we should accept from the western civilization` and `what we should not` have a great significance for the history of our modernization. The effects of these disputes, which have lasted to our time affect also education being a social institution. At the same time, as a sociological institution, education, is influenced and hence formed by the interaction between other social institutions as well as family, politics, economics, religion and law. The secularization of education in order to create a new generation, is viewed as the most important aim of the republic and practically experienced by Atatürk. The creation of `the new citizen` model required by the State of Turkish Republic is brought into force by the revolutionary staff. This application can be evaluated in the context of human resources as the attainment of our country to the universal standarts in the arena of international rivalry. It is inevitable that a new system of government, which occures as a reaction against the old one, needs a new generation which defends and spreads it. At this stage feeling this need for secular teachers in a system of secular education becomes meaningful more than the past. Tendencies to benefit from the power of this kind of education rises during the administration of the Republic.