Türk hat sanatı ve Hattat Mustafa Halim Özyazıcı`nın Ankara camilerindeki eserlerinin incelenmesi

Abstract

13. yüzyılda gelişmeye başlayan İslâm yazısında ilk ve en önemli gelişmeAklâm-ı Sitte'de olmuş ve onu diğer yazı çeşitleri takip etmiştir. Araplardan yayılanyazıya en büyük hizmeti Türkler yapmıştır.Hakikatte Türk hat sanatı tarihini, Türklerin İslâmiyet'i kabul ettikleri tariholan dokuzuncu yüzyıldan başlatmak iktiza eder. Bu devirden günümüze, taş vekâğıt üzerine yazılmış bazı kitabe parçaları gelmişse de bunların hattatlarıbilinmemektedir. Ancak bu belgelerin bulunduğu bölgeler dikkate alındığında(Azerbaycan, Maveraünnehir vs.) bu hattatların Türk milletine mensup kişilerolabilecekleri düşünülebilir.12. yüzyıl ve sonrasında Anadolu Selçukîleri devrinde, bilhassa AlâeddinKeykubâd döneminde Anadolu'da bir çok yapı inşa edilmiş ve bunlara bağlı olarakda bir çok yazı örneği ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Konya ilim, irfan ve sanatmerkezi haline gelmiştir. Yine aynı dönemlerde Anadolu'da Yakut-ı Mustasımîtavrıyla yazılar yazılmaktaydı.Yazıda Türk üslûbu, Şeyh Hamdullah ile ortaya çıkmıştır. ?Hattatlarınkıblesi? olarak tabir edilen Şeyh Hamdullah, yazıyı Arap üslûbundan çıkarıp birtakım düzenlemeler ve kesin ölçülere bağlayarak Türk üslûbunu ortaya koymuştur.Şeyh Hamdullah'dan sonra yazıda ikinci devrimi gerçekleştiren Şeyh-i Sani (ikincişeyh) Hafız Osman olmuştur. Şeyh Hamdullah'ın yolundan giderek ve onunyazıdaki bir takım eksiklerini tamamlayarak İslâm yazısını bir daha hiçdeğişmeyecek olan kaidelerle estetik açıdan bir mertebe daha yükseltmiştir. Bugünkullanılan hilye-i şerif formunu da ilk defa Hafız Osman'ın yazdığı bilinmektedir.Bu iki büyük hattattan sonra İslâm dünyasının tamamına yayılan Türk yazıüslûbu, XIX ve XX. yüzyıllarda en yüksek noktasına erişmiştir. Yalnız sülüs veyaiinesih hatlarında değil, hüsn-i hattın her alanında mükemmel eserler veren Türkhattatları yetişmiştir.Bunlardan biri de özellikle XX. yüzyıla damgasını vuran ve o dönem Türkhat sanatını tek başına temsil edebilecek kudrette olan Hattat Mustafa HalimÖzyazıcı'dır. Hüsn-i Hattın her çeşidini (Latin hattı dahil) büyük bir ustalıklayazabilen Halim Özyazıcı, Türk hat sanatı tarihinde en çok levha yazan hattat olarakda bilinmektedir.Hattat Mustafa Halim Özyazıcı'nın sanatındaki üstün kabiliyeti ve estetikdehasını anlamak için Ankara Maltepe Camii'ndeki kuşak yazılarını izlemekyeterlidir. Toplam 41 metre uzunluğundaki yazıyı, eskize ihtiyaç duymaksızın veyazının hiçbir yerinde çizgi fazlalığı, sıkışıklık veya gereksiz boşluklar bırakmadanyazmıştır. Eserlerinin neredeyse tamamını eskiz çıkarmadan yazmış olması bile, enküçük hatayı dahi kabul etmeyen hat sanatı içerisindeki yerini ve önemini anlamakiçin yeterli bir ölçüttür.Yapılan bu çalışmada Türk hat sanatı'nın tarihî gelişimi, hattat MustafaHalim Özyazıcı'nın hayatı ve Ankara Camilerindeki eserleri incelenip elde edilençeşitli bulgular ortaya konmaktadır.

The first and the most important development in Islam writing that wasstarted to develop in 13th century occurred in ?Aklam-ı Sitte? and other writingvarieties follow this. Turkish people made greatest function writing which spreadfrom Arab.In reality history of Turkish calligraphy art was necessary to start with 9thcentury when Turks accepted Islamism (the religion of Islam). Some inscriptionpieces written on stone and paper appears in today, but calligrapher of thisinscription was unknown. On the other hand It can be thought about thiscalligrapher was possible to belonging Turkish nation when the regions (Azerbaijan,Maveraünnehir etc.) where this inscriptions were found in are taken intoconsideration.Lots of structures were built in Anatolia in 12th century and period ofAnatolia Seljukian especially Alâeddin Keykubâd period and according to thesemany writing pattern appeared. Konya was the centre of science, knowledge and artin this term. Nevertheless Yakut-ı Mustasımı wrote own writing in Anatolia insame periods. Turkish style in writing appears with Şeyh Hamdullah. Joining somearrangements and definite measures, Şeyh Hamdullah known as ?calligrapher?sdirection of Mecca? get out Arab style and expose Turkish style. Şeyh-ı Sani(second sheikh) Hafız Osman realized second revolution in writing after ŞeyhHamdullah. Hafız Osman raised Islam writing one degree in aesthetic aspect.Hilye-i Şerif form was written for the first time by Hafız Osman.After these two great calligraphers, Turkish writing style spread all Islamworlds and it reaches the highest point 19th and 20th century. Turkish calligraphersgrown up not only in sülüs or nesih calligraphies but also give perfect works eachfield of hüsn-i hat.ivCalligrapher Mustafa Halim Özyazıcı is the typical example of Turkishcalligraphers. He has power to represent Turkish calligraphy art alone. MustafaHalim Özyazıcı can write each type of hüsn-i hat (including Latin calligraphy). Inaddition he is known as the most inscribed card writer in history of Turkishcalligraphy.To observe girdle writing of Maltepe Mosque in Ankara is adequate tounderstand superior ability and aesthetic genius of calligrapher Mustafa HalimÖzyazıcı?s art. He writes total 41 meter writing not need preliminary sketch andthere is no line excess, compactness in any place in writing or he writes not leaveunnecessary blanks. Not using preliminary sketch is enough criterions to understandhis position and importance within calligraphy art.In this study, historical development of Turkish calligraphy art, calligrapherMustafa Halim Özyazıcı?s life and his works in Ankara Mosques are investigated.