Türk İş Hukuku`nda hizmet akdinin işveren tarafından feshi ve işçinin feshe karşı korunması

Abstract

80 VI - ÖZET Geçtiğimiz yüzyıldan beri hep güncelliğini koruyan `Çalışma hakkının korunması` amacıyla alınan tüm önlemler, liberal düşünce tarzını benimseyenlerce sözleşme özgürlüğünü zedelediği ve özellikle iş gücü akımını engellediği gerekçesiyle sürekli itirazlarla karşılanmıştır, iş ilişkisinin kurulmasına ve bozulmasına ilişkin her türlü devlet müdahalesini reddeden bu görüşler, tarafların özgür iradelerinin sınırlandırılmasına karşı çıkmışlardır. Bu düşünce tarzıyla, herkesin bireysel çıkarı toplumun çıkarını oluşturur. Özel mülkiyete ve sözleşme özgürlüğüne sınır tanımayan bu doğal hukuk anlayışı ekonomik faaliyetlerin de temelini oluşturur. Tek yasa, arz ve talep yasasıdır. Bu yasayla iş ilişkileri istenildiği gibi kurulmakta ve özgürce bozulmaktadır. Ancak liberal düşünce tarzının ve ekonomi anlayışının bunalımların doğmasını engelleyemediği, bir başka deyişle gerek üretim yetersizliği gerekse tüketiciler aleyhine piyasada uygulanan spektülatif faaliyetler sonucu ihtiyaçları karşılamaya yetmediği, dengelerin iktisaden güçsüz durumda bulunan işçiler aleyhine bozulduğu zaman her şey değişmiştir. İşte bunun ardından devletin güdümlü ve müdahaleci ekonomi anlayışı devreye girmiştir. Gelişmelerle birlikte günümüzde modern iş hukukunda çalışma hakkının korunması (iş güvencesi) bir insanlık hakkı olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Çalışma hakkı, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde, Milletlerarası Çalışma Teşkilatı sözleşmeleri ve tavsiye kararlarında yerini almış, bizim de Anayasamıza girmiştir (md.49). Anayasamızın 2. maddesinde `Sosyal Devlet` ilkesinin kabul edilmesiyle birlikte de devlet çalışma hayatına müdahale etmeye başlamış, işgücünden başka hiçbir sermayesi bulunmayan çalışanların insan onuruna yaraşır bir işte çalışma, kendisine ve ailesine insanlık hassasiyetine uygun81 bir yaşayış sağlayacak şekilde ücret alma, maddi ve manevi varlığını koruma ve kişiliğini geliştirme, çalıştığı işini koruma hakkı dünyanın evrensel değerleri arasında yer almaktadır. Ülkemizde işten çıkarma mekanizmalarını ortadan kaldırmadan, mümkün olduğunca iş ilişkisinin devamını sağlayacak şekilde işçi ve işverenin menfaatlerini dengeleyen ekonomik ve sosyal koşullarımıza uygun işten çıkarmalarda, objektif haklı ve geçerli sebeplere dayandırılan iş yasalarımızın tamamı bir bütün olarak ele alınıp gözden geçirilerek, işsizleri toplumun güvencesine alıp, acilen çalışma yasalarının hayata geçirilmesinin zorunluluğunun tartışılamayacağı kanaatindeyim.

82 SUMMARY The protection of working rights have always been rejected, with reasons like it disturbed the freedom in agreements for the ones who are liberal and especially it avoided the flow of work-power, since the passed century. These point of views rejecting all kinds of government disturbance about the building up and deleting work-relationships, also rejected the boundariying of the freedom of the parties. Every single person's self benefit builds up the benefit of the public, according to this point of view. This natural law point of view which did not put boundaries to private owns and to the freedom of agreements, also builds up the basis of economical activities. The only law is the law of supply and demand. With this law the work relations can be founded as wished and rejected freely. But liberal thought and economics was not able to hinder crisis. In other words; everything started to change after the speculative activities against the lack of production and against consumers were not able to meet the needs, and when the equilibrium was disturbed against the workers who were already weak. So after this the governments disturbing interferences. Nowadays, together with the developments the protection of working rights in modern job law is evaluated as human rights. The right of working in the Human Rights International Declaration got the place in our Constitution (article 49) as well as in International working agreements and advice decisions. The government started to interfere working procedures with the decision of the `Social Government` in our Constitution's 2nd article. The workers have no capital other than their work-power and some values like getting monthly fee,83 protecting self being, developing characteristics are among world's international values. The must of building up new laws about working, which is suitable to our economical and social conditions, which's reasons are right and objective, and which will continue the temporarily of working relations, should not be argued.