Hidroklorotiyazid ve farklı yapıdaki diüretikleri kombine biçimde içeren tıbbi müstahzarlarda nitel ve nicel çalışmalar

Abstract

114 VII. ÖZET Hidroklorotiyazid, tek başına veya kombine halde kullanılarak, antihipertansif etki sağlayan diüretik bir ilaçtır. Bu çalışmada hidroklorotiyazidin halen ülkemizde tedavide kullanılan amilorid HC1, spironolakton ve triamteren ikili kombinasyonlarının nitel ve nicel tayinleri yapılmıştır. Nitel ve nicel çalışmalarda ince tabaka kromatografisi (ÎTK) spektroskopi ve yüksek basınçlı sıvı kromatografisi yöntemleri kullanılmıştır. İTK yöntemi ile yapılan çalışmalarda etken maddelerin birbiri yanında nitel değerlendirmesini sağlamak amacı ile farklı kompozisyonlarda farklı pH ve polaritede hareketli faz sistemleri denenmiştir (Tablo: 1). İkili kombinasyonlar ve tüm etken maddelerin ayrılmasını sağlayacak solvent sistemleri geliştirilmiştir. İTK yöntemi ile yapılan nicel tayinlerde, geliştirilen bu hareketli faz sistemlerinden yararlanılmıştır. Nicel çalışmada uygun Rf değerlerinde birbirinden ayrılan etken madde lekelerinin plak üzerinde yerleri saptanmış, daha sonra leke alanları plaktan kesilerek alınmış spektroskopik ölçümleri yapılmıştır. Bu çalışmalarda regresyon ve standart karşılaştırma yöntemleri uygulanarak Amilorid HCl-Hidroklorotiyazid ve Spironolakton-Hidrokloro- tiyazid kombinasyonlarında nicel tayinler yapılmıştır. Yapılan spektroskopik çalışmalarda absorbans oranlan ve Vierordt yöntemleri uygulanarak her üç kombinasyonlarda da nicel tayinler yapılmıştır. Absorbans oranları yönteminde; etken maddenin kendine özgü dalga boyundaki (A.max) absorbansın, isosbestik noktadaki absorbansa oranında115 yararlanılarak etken maddeler için ayrı ayrı regresyon denklemleri oluşturulmuştur. Amilorid HCl-Hidroklorotiyazid ikili karışımlarında dalga boyu (tanax) olarak sırası ile 281 ve 269 nm, isosbestik nokta olarak 235 ve 277,5 nm'den yararlanılmıştır. Ayrıca spektroskopik özellikten yararlanarak 362 nm'de amilorid HC1 in direkt yöntemle nicel tayini yapmak mümkün olmuştur. Spironolakton-Hidroklorotiyazid ikili karışımında dalga boyu (A,max) olarak sırası ile 242, 269 nm, isosbestik nokta olarak 232 ve 260 nm kullanılmıştır. Yine spektroskopik özellikten yararlanılarak 318 nm'de spironolakton varlığında hidroklorotiyazidin direkt yöntemle nicel tayini yapılmıştır. Aynı şekilde Triamteren-Hidroklorotiyazid kanşımımnda dalga boyu (X.max) olarak sırası ile 254 ve 269 nm'den yararlanılmıştır. İsosbestik nokta olarak 280 nm seçilmiştir. 357 nm'de ise hidroklorotiyazid varlığında triamterenin direkt yöntemle nicel tayinini yapmak mümkün olmuştur. YBSK ile yapılan nicel çalışmalarda internal standart yöntemi uygulanmış ve üç kombinasyon için de internal standart olarak trimetoprim kullanılmıştır. Etken madde/internal standart madde için ayrı ayrı regresyon denklemleri oluşturulmuş ve bu denklemlerden yararlanarak piyasa örneklerinin nicel tayinleri gerçekleştirilmiştir. Uygulanan farklı yöntemlerden elde edilen analiz sonuçlan istatistiksel olarak değerlendirilmiş ve yöntemler duyarlılık açısından karşılaştınlmıştır.

116 Vm. SUMMARY Hydrochlorothiazide is diuretic medicine that provides antihipertansif effect by using alone or with other medicines. At this study, quantitative and qualitative determination of binary combinations of hydrochlorothiazide with amiloride HC1, spironolactone and triamterene, which are nowadays used for therapy at Turkey, has been carried out. Specttroscopy of thin layer chromatography (TLC) and high presssure liquid chromatography (HPLC) methods has been used at quantitative and qualitative analysis. For the purpose of qualitative analysis of active substances, active phase systems were tested at different compositions, pH and polarity values at the studies used TLC method. (Table 1 ) Solvent systems that will result in separation of binary combinations and all active substances were developed. Developed active phase system were used at quantitative analysis performed by using TLC method. At the quantitative analysis, positions of marks of active substances, which separete from each other at appropriate Rf values, on the plate were determined, and then marked areas were cut out from plate and analysed spectoroscopially. Combinations of amiloride HCl-Hydrochlorothiazide and spironolactone-hydrochlorothiazide were determined quantitatively by using standard comparison methods at this studies. Quantitative determination of each three combinations were carried out by using absorbecy ratio and Vierordt methods at spectroscopic analysis. At absorbency ratios method, regression equations for active substance were derived separately by using ratio of absorbency of active substance at its peculiar wavelength (X max ) to the absorbency at isosbestic point. 281 and 269 nm were used as wavelengths ( X max ) and 235 and 277.5 were used qas isosbestic points respectively at the binary mixtures of amiloride HCl-hydrochlorothiazide. Additionally it has been possible to perform the117 quantitative analysis of amiloride HC1 by using direct method at 362 nm by means of spectroscopy. At the binary mixtures of spironolactone-hydrochlorothiazide, 242 and 269 nm wavelength ( X max ) and 232, 260 nm isosbestic points were used respectively. The quantitative analysis of hydrochlorothiazide with spironolactpone were also carried out at 318 nm using direct method by means of spectroscopy. In the same way, 254 and 269 nm were used as wavelength (A. max ) and 280 nm were chosen as isosbestic point at triamterene-hydrochlorothiazide combination. Quantitative analysis of triamterene with hydrochlorothiazide were carried out at 357 nm by using direct method. In Vierordt method; A 'values ( %1, 1 cm ) of hydrochlorothiazide and amiloride HC1 were determined at 269 and 281 nm in 0.1 N HC1 269-242 nm and 269-254 nm were used as A! values of hydroclorothiazide - spironolactone and hydrochlorothiazide -triamterene binary mixtures respectively; a, b coeffeicients were found by using these A] values. Total absorbencies and the coefficient values were substituted in Vierordt' s equation and active substance of binary mixtures were calculated separately. Internal standard method were applied at analysis used HPLC and trimethoprim was used as internal standard for each three combinations. Regression equations were formed for active substance/internal standard substance separately and quantitative analysis of commercial samples were performed by means of those equations. Results obtained from different analysis methods were evaluated statistically and were compared in terms of sensitivity.