Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda lipid peroksidasyonu ve antioksidan sistemler

Abstract

Toksik oksijen serbest radikalleri bir çok hastalığın patojenezine dahil edilmektedir. Serbest radikallerin akut renal yetmezlik, glomerülonefrit ve iskemi-reperfuzyon hasan gibi çeşitli böbrek patolojileri ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Kronik renal yetmezlikteki ilerlemeye sistemik serbest radikal aktivite artışının eşlik edebileceği, aynı zamanda diyalizde ekstrakorporeal sirkülasyon sırasında biyolojik uyumsuzluk nedeniyle oksidatif stresin indüklenebileceği ileri sürülmektedir. Lipid peroksidasyonu serbest radikaller tarafından oluşturulan hücre hasarına önderlik eden bir süreçtir. Toksik oksijen serbest radikalleri, poliansatüre yağ asitlerinin oksidasyon ara ürünü olarak kısa zincirli bir aldehit olan malondialdehit (MDA)'i oluşturmak üzere membranlarda bulunan poliansatüre yağ asitlerine atak yapmaktadırlar. Oldukça reaktif olan bu oksijen türlerinin biyolojik etkileri vitamin E, vitamin C ve Ş-Karoten gibi antioksidan molekülleri ve enzimleri kapsayan antioksidan mekanizmalar ile kontrol edilmektedir. Antioksidan enzimler içerisinde süperoksit dismutaz (SOD) ve glutatyon peroksidaz (GPx) anahtar role sahiptirler. Çalışmamızda hasta grubunu kronik böbrek yetmezliği olan ve haftada üç kez hemodiyaliz uygulanan kişiler (N=40) oluşturdu. Kontrol grubu sağlıklı kişilerden (N=40) seçildi. Hastalardan diyaliz öncesinde ve diyaliz sonrasında kan örnekleri toplandı. Kan örneklerinde plazma MDA, serumvitamin E, vitamin C ve (J-Karoten ve eritrosit SOD ve GPx tayinleri yapılmıştır. Diyaliz öncesi ve diyaliz sonrası hasta grubunun MDA değerleri kontrol grubu değerlerine göre anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (p<0.01). Hasta grubunun diyaliz öncesi ve diyaliz sonrası vitamin E değerleri de kontrol grubu değerlerine göre anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (p<0.01, p<0.05). Diyaliz öncesi hasta grubunun P-Karoten değerleri kontrol grubu değerlerine göre anlamlı derecede düşük iken (p<0.05), diyaliz sonrası hasta grubu ile kontrol grubu arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Diyaliz öncesi ve diyaliz sonrası hasta grubunun vitamin C, SOD ve GPx değerleri kontrol grubu değerlerine göre anlamlı derecede düşük bulunmuştur (p<0.01, p<0.05). Bu kan parametreleri yönünden diyaliz öncesi ve diyaliz sonrası hasta değerleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Ayrıca hasta ve kontrol gruplarında cinsiyetin, yaşın, kuetelet indeksinin, sigara kullanma alışkanlığının ve diyaliz yaşının ölçülen kan parametreleri üzerine olan etkileri istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Diğer kan parametreleri yönünden değerlendirildiğinde, diyaliz öncesi ve diyaliz sonrası hasta grubunun üre ile kreatinin değerleri kontrol grubu değerlerine göre anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0.01). Diyaliz öncesi hasta grubunun değerleri de diyaliz sonrası hasta grubu değerlerine göre yüksek bulunmuştur (p<0.01). Kronik böbrek yetmezliği olan hastaların total kolesterol, trigliserit ve ürik asit değerlerinin kontrol grubu değerlerine göre anlamlı derecede yüksek olduğu görülmüştür (p<0.01). Hasta grubunun albümin, hemoglobin ve-221- total protein değerleri kontrol grubuna göre anlamlı derecede düşük bulunurken (p<0.01), total bilirubin değerleri yönünden anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir (pX).05). Diyaliz sonrası hasta grubunda vitamin C ile SOD (r = -0.33, p <0.05), MDA ile vitamin C (r =-0.31, p<0.05), GPx üe SOD (r =0.32, p<0.05), vitamin E ile kolesterol (r =0.38, p<0.05), vitamin E ile trigliserit düzeyleri arasmda (r =0.42, p<0.01); kontrol grubunda vitamin E ile SOD (r =0.36, p<0.05) ve vitamin C ile SOD düzeyleri arasmda (r =-0.44, pO.01) anlamlı korelasyon bulunmuştur. Ayrıca hasta grubunda ve kontrol grubunda kolesterol ile trigliserit düzeyleri arasmda da anlamlı korelasyon bulunmuştur (r = 0.63, p<0.01 ve r=0.34, p<0.05).

Toxic oxygen-free radicals have been implicated in the pathogenesis of many diseases. Free radicals are thought to be involved in various kidney pathologies, including acut renal failure, glomerulonephritis, and ischemia-reperfusion injury. The progression of chronic renal failure might be bioincompatibility phenomena occuring during extracorporeal circulation in dialysis may induce an oxidative stress. Lipid peroxidation is the biological process leading to cell injury caused by free radicals. Toxic oxygen-free radicals mainly attack the polyunsaturated fatty acids in the membrane producing malonyldialdehyde (MDA), a short chain aldehyde, which is an intermediate product of the oxidation of polyunsaturated fatty acids. The biological effects of these highly reactive oxygen species controlled by antioxidant mechanisms including antioxidant molecules such as vitamin E, vitamin C, ^-Carotene and antioxidant enzymes. Among these antioxidant enzymes, superoxide dismutase (SOD) and glutathione peroxidase (GPx) play a key role. In our study, patient group were included subjects with chronic renal failure undergoing haemodialysis thrice a week (N=40). Control group was selected from healthy subjects (N=40). The blood samples were collected to patients before and after dialysis. Plasma MDA, serum vitamin E, vitamin C ve (3- Carotene and eritrosit SOD, and GPx levels were measured in the blood samples.The MDA levels of patient groups before and after dialysis were found higher than those of control group (p<0.01). Also, vitamin E levels of patient groups before and after dialysis were found higher than those of control group (p<0.01, p<0.05). While fJ-Carotene levels of patient group before dialysis was lower than those of control group (p<0.05), there wasn't found any difference between jî- Carotene levels of patient group after dialysis and those of control group (p>0.05). The vitamin C, SOD and GPx levels of patients before and after dialysis were found lower than those of controls (p< 0.01, p<0.01, p<0.05). There weren't found any significant difference between patient groups of before and after dialysis (p>0.05). The effects on measured blood parameters of patient and control groups of sex, age, quetelet index, smokins status and dialysis age were analyzed statistically. When the patient and control groups were evaluated with respect to other blood parameters, ure and creatinin levels of patient groups were found higher than those of control group (p<0.01). Also, ure and creatinin levels of patient group before dialysis were found higher than those of after dialysis (p<0.01). The total cholesterol, triglyceride, and uric acid levels of patients with chronic renal failure were found higher than those of controls (p<0.01). When albumin, hemoglobin,and total protein levels of patient group were found lower than control group (p<0.01), there wasn't found any difference between total bilirubin levels of patient and control group (p>0.05).-224- There were found correlation between vitamin C and SOD (r =-0.3, p<0.05), MDA and vitamin C (r =-0.3 1, p<0.05), GPx and SOD (r =0.32, p<0.05), vitamin E and cholesterol (r =0.38, p<0.05), vitamin E and triglyceride levels (r =0.42, p<0.01) in patient group after dialysis; vitamin E and SOD (r =0.36, p<0.05) and vitamin C and SOD levels (r =-0.44, p<0.01) in control group. Also, there were found correlation between cholesterol and triglyceride levels in patient and control group (r =0.63, p<0.01 and r =0.34, p<0.05).