Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi

Abstract

Araştırmada, Sosyal Bilgiler 6 ve 7. sınıf öğretim programında yer alan değerlerin (bilimsellik, doğal çevreye duyarlılık, sorumluluk, yardımseverlik, kültürel mirasa duyarlılık, hak ve özgürlüklere saygı, çalışkanlık, farklılıklara saygı, vatanseverlik, estetik, dürüstlük, dayanışma, adil olma ve barış) sekizinci sınıf öğrencileri tarafından nasıl algılandığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; öğrencilerin her bir değere ilişkin geliştirdikleri metaforlar, çizdikleri resim karikatürler ve o değere ilişkin öğrencilerle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler incelenmiştir.Nitel araştırma deseninde tarama modelinde gerçekleştirilmiş olan araştırmada, üçgenleme (metot üçgenlemesi) şeklinde veri toplamaya uygun olarak nitelendirilen nitel araştırma teknikleri (mecazlar yoluyla veri toplama, yarı yapılandırılmış görüşme ve doküman analizi) birlikte kullanılmıştır.Araştırmanın çalışma gurubu; Türkiye İstatistik Kurumu?nun (2012) SED (sosyo-ekonomik düzey) verileri göz önünde bulundurularak, 2011-2012 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Ankara ili merkez ilçelerden üst, orta ve alt SED?e sahip yerleşim yerlerinde maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle seçilmiş olan dokuz ilköğretim okulunda çalışmaya katılım gösteren 602 (317 kız - 285 erkek) sekizinci sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Katılımcılardan elde edilen verilerin çözümlenmesinde ve yorumlanmasında içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun bilimselliği; ?insanlara yol gösteren, yarar sağlayan ve insanlığı aydınlatan?, ?bilimsel ortam? ve ?araştırma ortamı? olarak algıladıkları görülmektedir. Bilimsellik değerine ilişkin bir başka sonuç ise; özellikle orta SED başta olmak üzere katılımcıların bilimselliğin, ?sürekli kendini yenileyerek geliştiğine ve bilimselliğin sonu olmadığına? yönelik algılarıdır.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun doğal çevreye duyarlılığı; ?önem vermek ve korumak? şeklinde algıladıkları görülürken, orta SED?de ?tercihe bağlı olarak değişen?, alt ve üst SED?de ?karşılık beklenen ve karşılığı olan? ve orta ve üst SED?de ?mutluluk kaynağı? ve ?mutlu bir ortam? şeklinde algıladıkları görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun sorumluluğu; ?zorunluluk ve gereklilik? olarak algıladıkları ve bu zorunluluk ve gerekliliğin yerine getirilmediği takdirde `istenmeyen sonuçların meydana geleceği? şeklinde algıya da sahip oldukları görülmektedir. Ayrıca SED farkı olmaksızın katılımcıların sorumluluğu ?zamanında yapılması gereken bir iş? ve ?çare olup yarar sağlayan? şeklinde algıladıkları görülürken özellikle alt SED başta olmak üzere katılımcıların sorumluluğu ?süreklilik gösterdiği? şeklinde algıladıkları görülmektedir. SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun yardımseverliği; ?yarar sağlayan, faydalı olan? şeklinde algıladıkları görülmektedir. Bunun yanında özellikle orta ve üst SED?deki katılımcıların yardımseverliği ?karşılığı olan? bir durum olarak algılamalarına karşın alt SED?deki katılımcıların ?karşılıksız yapılan bir iş? olarak algıladıkları görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun kültürel mirasa duyarlılığı; ?koruyan-kollayan? ve ?dış etkenlere karşı koruduğu ve insanı aydınlattığı? şeklinde algıladıkları ve kültürel mirasa duyarlığın ?gösterilen öneme ve duyarlı olmaya bağlı olduğuna? yönelik algılara sahip oldukları görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun hak ve özgürlüklere saygıyı; ?güzel kılan, güzelleştirici ve destek olan? ve ?temel haklar? olarak algıladıkları görülmektedir. Bunun yanında alt ve orta SED?deki katılımcıların hak ve özgürlüğü ?çok yönlülük? olarak algıladıkları görülürken üst SED?deki katılımcıların ?önem verilmeyen? şeklindeki algıladıkları görülmektedir. SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun çalışkanlığı; ?süreklilik? ve ?huzur veren? olarak algıladıkları görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların farklılıklara saygıyı; ?farktan doğan zenginlik? olarak algıladıkları görülmektedir. Bunun yanında özellikle orta ve üst SED?deki katılımcıların büyük bir çoğunluğunun farklılıklara saygıyı ?hoşgörülü olan? şeklinde algıladıkları ve alt SED?de ise farklılıklara saygının ?onaylamadan saygı gösterilen? ve ?fiziksel değişikliklerde anlayış? olarak algılandığı görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların vatanseverliği ?fedakâr olunan? olarak algıladıkları görülmektedir. Bunun yanında alt ve orta SED?deki katılımcıların vatanseverliği; ?vazgeçilmez olan? olarak algıladıkları ve orta ve üst SED?deki bazı katılımcıların da; ?sorumlu olunan görev? ve ?sembol haline gelmiş olan? şeklinde algıladıkları görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun estetiği; ?insana hoş gelen, göze hitap eden, sorunsuz ve kusursuz bir görüntü? ve ?doğal olanı kapatan, değiştirmeden kaynaklı olumsuzluk ve uğraşınca bozulan? olarak algıladıkları görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun dürüstlüğü; ?doğruyu işaret ederek gerçekçi ve samimi olup saflığını koruyan? şeklinde algıladıkları görülmektedir. Bunun yanında alt SED?deki katılımcılarca dürüstlüğün ?vazgeçilmez olarak? algılanılmasına karşın, orta ve üst SED?deki katılımcılarca ?yapılması zor olan ve imkânsız? olarak algıladığı görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun dayanışmayı; ?birliktelikten doğan kuvvet? olarak algıladıkları görülmektedir. Bunun yanında özellikle alt SED başta olmak üzere katılımcıların dayanışmayı; ?aradaki bağı kuvvetlendirip fayda sağlayan bir mutluluk kaynağı? olarak ve orta SED'deki katılımcıların da ?olumsuzluğunu başkasına yansıtan? şeklinde algıladıkları görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcılarca adil olmanın ?dengeli olan, ayrım yapmayan? ve özellikle alt SED başta olmak üzere orta SED?deki katılımcılarca da ?hak aranan ortam? şeklinde algılandığı görülmektedir.SED farkı gözetilmeksizin katılımcıların büyük bir çoğunluğunun barışı; ?huzur veren ortam? ve ?destek olan? şeklinde algıladıkları görülmektedir. Bunun yanında özellikle alt SED başta olmak üzere katılımcıların barış değerini ?sembol haline gelmiş olan? ve orta SED?deki katılımcıların da ?kıymeti sonradan anlaşılan olgu? olarak algıladıkları görülmektedir.

The purpose of this study was to determine how 8th grade students perceive values such as being scientific, sensitivity to natural environment, responsibility, benevolence, sensitivity to cultural heritage, respect for rights and liberties, sedulity, respect for differences, patriotism, esthetic, honesty, solidarity, being fair, and peace which were involved in social sciences teaching program for 6 and 7th graders. Therefore, metaphors and pictures/cartoons that students formed and drew for each of the values and interviews conducted with students about the related value were examined.This qualitative study designed in survey model used data research techniques such as collecting data via metaphors, semi-structured interview, and document analysis under triangulation method. Considering the data supplied by Turkish Statistical Institute (TES) about Socio-Economic Status (SES), a total of 602 (317 female - 285 male) 8th graders chosen by maximum variation sampling method from 9 primary schools located in low, middle, and high socio-economical areas of central districts of Ankara participated in the study. Content analysis was conducted to analyze and interpret the data of the study. Results demonstrated that;Without regarding the difference of SES, most of the participants perceived being scientific as `guiding, helping, and illuminating people`, `scientific environment`, and `research environment`. Another result about being scientific was that participants particularly from middle SES perceived this value as `science has always developed and being scientific is something never ending?.Without regarding the difference of SES, almost all of the participants stated that they perceived sensitivity to natural environment as `giving importance and protecting`, while participants from middle SES perceived it as `changing depending on the choice`, participants of low and high SES perceived it as `expecting something in return from someone` and participants form middle and high SES perceived it as `source of happiness and a happy environment`.Without regarding the difference of SES, nearly all of the participants stated that they perceived responsibility as `obligation and necessity` and that they thought `undesired results occurred` in the case that this responsibility and necessity were not discharged. Moreover, results indicated that without regarding the difference of SES participants perceived responsibility as `a job that should be performed in time` and `something that helps solve the problem` while participants particularly from low SES perceived responsibility as `something perpetual`. Without regarding the difference of SES, nearly all of the participants stated that they perceived benevolence as `something beneficial`. Furthermore, participants particularly from middle and high SES perceived this value as `expecting something in return from someone` while participants from low SES perceived it as `a labour of love`.Without regarding the difference of SES, nearly all of the participants stated that they perceived sensitivity to cultural heritage as `something protecting` and `something protecting against external factors and illuminating people`. They also perceived that cultural heritage `depends on the importance that people give and their sensitivity`.Without regarding the difference of SES, nearly all of the participants stated that they perceived respect for rights and liberties as `something that makes good and supports` and `basic rights`. Moreover, participants from low and middle SES perceived it as `versatility`, while participants from high SES perceived as `something trivial`.Without regarding the difference of SES, nearly all of the participants stated that they perceived sedulity as `perpetuity` and `calming`.Without regarding the difference of SES, participants specified that they perceived respect for differences as `richness stemming from differences`. Most of the participants particularly from middle and high SES also perceived this value as `tolerance` while those from low SES perceived it as `respect without approving` and `tolerance towards physical changes`. Without regarding the difference of SES, participants signed that they perceived patriotism as `being self-sacrificing`. In addition, participants from low and middle SES perceived this value as `something indispensible` while participants from middle and high SES perceived it as `something people responsible for` and `something symbolized by people`. Without regarding the difference of SES, most of the participants marked that they perceived esthetic as `nice, eyeable, smooth, and flawless scene` and `blocking the natural, negativity stemming from changing, and becoming impaired when dealt with`. Without regarding the difference of SES, most of the participants noted that they perceived honesty as `someone who points the right, becomes realistic and intimate and protects his/her purity. Moreover, participants from low SES perceived honesty as `something indispensable`, while participants from middle and high SES perceived it as `something hard to do and impossible?.Without regarding the difference of SES, most of the participants purported that they perceived solidarity as `power stems from collectivity`. In addition, participants especially from low SES perceived solidarity as `a source of happiness that strengthens the ties between people` and participants from middle SES perceived it as `reflecting his or her negativity to anyone`.Without regarding the difference of SES, participants remarked that they perceived being fair as `something balanced and indiscriminate` and participants especially from low and middle SES perceived this value as `a place for claiming someone's rights`.Without regarding the difference of SES, most of the participants purported that they perceived peace as `a peaceful environment` and `supporting`. Moreover, participants especially from low SES comprehended peace as `something symbolized` and participants especially from middle SES perceived it as `a phenomenon of which people do not know its value in time.`