Türkiye sivil havacılık sektöründe hava trafik kontrol merkezi ve seyrüsefer çalışanlarının çalışma koşullarının ve iş doyumlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

Bu çalışma, Türkiye Sivil Havacılık sektöründe; DHMİ Genel Müdürlüğüne bağlı ATCC ve TWR'da halen çalışmakta olan 213 HTK üzerinden gerçekleştirilmiş olup, HTK'nin işleri, çalışma çevreleri, iş sağlığı ile ilgili kendi duyumsama ve gözlemlerini, ortam verilerini belirleyerek, çeşitli değişkenlerle karşılaştırıp, etki ve ilişki durumları saptanmaya çalışılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda, çalışanların çoğunluğunun 26-30 genç yaş grubunda ve % 97.2'sinin üniversite ve üstü eğitim düzeyinde olduğu, %95.3'ünün iş sağlığı iş güvenliği eğitimi görmediği, % 70'nin kişisel koruyucu kullanmadığı, %88.7'sinin ekran karşısından hiç kalkmadan ortalama çalışma süresinin 60 dakika ve üstü, vardiya sistemi ve çalışma saatlerini kadınların % 79.8 ve erkeklerin % 59.7 oranı ile uygun bulmadıkları ve bu hususta, cinsiyete bağlı olarak istatistiksel anlamlı bir ilişki belirlenmiş olup, vardiya sisteminin yeniden düzenlenmesini önermişlerdir. %95.3'nün iş yerini ergonomik bulmadığı, %96.7'sinin iş ortamı fiziksel koşullarının sağlıklarını olumsuz etkilediğini ve %84 EMA, %79.3 gürültü ve %77 oranında havalandırma risk faktörlerinden şikayet ettikleri görülmüştür. Havaalanı ve çalışma ortamı şikayetleri karşılaştırıldığında; gürültü, aşın sıcaklık, havalandırma, ortam temizliği ve düzensizliği şikayetlerinde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olup, fark; gürültü için (en düşük)A. Menderes Havalimanından, aşırı sıcaklıkta (en yüksek)Antalya Havalimanından, havalandırmada Atatürk Havalimanından, ortam temizliği, düzensizliğinde ise Esenboğa ve A. Menderes Havalimanından kaynaklanmıştır. İş ortamından kaynaklı olduğu düşünülen sağlık problemleri %73.7 ile bel- sırt ağrıları, %60.6 ile uyku bozukluğu, %57.3 ile baş ağrısı ve %45.5 ile göz ağrısı belirtilmiştir. Çalışılan süreye(yıl) göre sağlık şikayetleri; baş ağrısı, işitme rahatsızlıkları, karın ağrıları ve uyku bozukluğu şikayetleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuş olup fark; Baş ağrısı şikayetinde 21-25 yıl çalışma süreli gruptan, işitme için tüm gruplardan, karın ağrıları şikayetinde 0-5 yıl ve 11-15 yıl çalışma süresi olan gruplardan , uyku için ise 6-11 yıl ve 21-25 yıl çalışma süresi olan gruplardandır. Yaş grubuna göre sağlık şikayetleri; Baş ağrısı, göz ağrısı ve karın ağrısı şikayeti arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Baş ağrısın da farkı 41 yaş ve üzeri grup, göz ağrısı için 41 yaş ve üzeri grup ve karın ağrıları şikayetinde ise 36-40 yaş ile 41 ve yaş üzeri gruplar yaratmaktadır. Çalışılan havaalanına-136 sağlık şikayetleri; Bilek ve kol ağrıları, işitme rahatsızlıkları, sindirim sistemi rahatsızlıkları, sindirim sistemi problemi, karın ağrıları ve unutkanlık şikayetleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Fark; Bilek ağrıların da Esenboğa Havalimanından, işitme rahatsızlıkları için Esenboğa ve A.Menderes Havalimanından, sindirim sistemi probleminde Atatürk ve Esenboğa Havalimanlarından, karın ağrıları için Esenboğa ve A.Menderes Havalimanından Unutkanlıkta ise Antalya Havalimanından kaynaklanmaktadır. Esenboğa Havalimanında yapılan fiziksel ölçümlerde;Maksimum gürültü düzeyi (Max L) ATCC'de 80.6 dB(A) Uçuş Kontrol Kulesinde 82.3dB(A), Eşdeğer sürekli ses seviyesi (Leq) ise; ATCC'de 65.8, Uçuş Kontrol Kulesinde 55.8 dB(A) ) olarak saptanmıştır. Aydınlatma düzeyinin radar ekranından yansımaya yol açmamak ve görüntünün net algılanmasını sağlamak amacıyla fiili kullanılan aydınlatma düzeyinin düşük tutulduğu belirlenmiştir. Termal Konfor koşulları ölçülmüş olup, çalışma mekanının sıcaklığı, 19°C-21°C arasında olması uygun olmakla beraber ölçümlerin bu değerin üzerinde olduğu saptanmıştır. Hava akım hızı 0-0.1 m/s ölçülmüş olup, saniyede 0.3-0.5 metreyi aşmamahdır. Ekran önünde 30 cm ve 50 cm uzaklıklardan ölçülen EMA şiddetinin ortalamaistandart sapması sırasıyla 1.67 ±0.18 ve 1.66±0.18 iken, bu ölçüm EMA'a maruz kalmayan mekanlarda EMA max.0.5 ve tek ekran olan odalarda ise EMAmax 0.6 olarak saptanmıştır. Bu sonuçlar; Swedish Board of Technical Accrediation -SWEDAC ve Swedish Union Professionals- TCO'ca; EMA şiddetinin sağlığa zararlı olmayan; EMA için ekrandan 30 cm uzaklıkta 2 mg, 50 cm uzaklığında 2.5 mg altında olacak şekilde getirilen sınır değerlere aşmadığı ancak yakın olduğu belirlenmiştir. Çalışanların sağlık şikayetleri ile paralellik göstermektedir. Bu nedenle fiziksel risk faktörlerinin periyodik olarak ölçülmesi önem arz etmektedir. %75.1'nin işini sevdiği ve %33.2'sinin üstleri ile olan ilişkilerinin iyi olduğunu belirttiği, işini bırakmayı düşünenlerin %46.3'nün çalışma zorluğu ve iş stresini sebep gösterdiği, %93.9'unun iş yerinde psikolog bulunmasını istediği saptanmış olup, ATCC çalışanlarının iş doyumları ile maddi ve manevi olarak motivasyonlarının ve iş verimin artırılması; iş kazalarının önlenmesi ve meslek hastalıklarının risklerinin azaltılması, iş yerinin olumsuz etkilerden korunmasına, sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmalarına, meslek içi ve iş sağlığı ve iş güvenliği eğitimlerinin sürekli verilerek çalışma koşullan ve riskleri konusunda daha bilinçli olmalarına bağlıdır. ATCC'lerde işyeri düzenlemesi yapılırken bölgesel farklılıklarda gözetilerek işin HTK'ne ve HTK'nin de işe uyumunun sağlanmasında Ergonomiden yararlanılmalıdır.

This study aims to estimate the working conditions and job satisfactions of the Air Traffic Controllers(ATCos) in Turkish Civil Aviation Industry, and has been carried out by surveying 213 ATCo (working at Air Trafic Control Centers/ATCC and at TWR's of General Directoriate of State Airports Administration/DHMI). The subjective perceptions/observations of the ATCos (about their duties, working environments and occupational health) and the actual data measured at their environment were compared with respect to several variables in order to figüre out the existing interactions and correlations among them. As a result of this study it has been found that most of the employees are of the young age 26-30, 97.2 % have university ör higher degrees, 95.3% have no education on occupational health and safety, 70% don't use any personal protective equipment, 88.7% work on PC uninterrruptedly at least 60 minutes, 79.8% of women and 59.7 of men do not approve the existing shift and working hours, and so there is a statistically significant relation with respect to being man ör woman, and it was suggested that shift system to be rearranged. it has been observed that 95.3% found their workplace unergonomic, 96.7 % of them think that the conditions of the vvorking environment affect their health negatively, and 84% complain of EMF, 79.3% of noise and % 77 of airconditioning risk factors. When the employee complaints were compared on the basis of different airports, there was found a statistically significant relation among the complaints about noise, excessive heat, air conditioning, cleanliness and disorder (p<0.05) and the statistically significant difference was created by A. Menderes Airport noise level(lowest), by Antalya Airport excessive heat level(highest), by Atatürk Airport air conditioning and by Esenboğa and A.Menderes Airport noncleanliness-disorder levels. it has been stated that the health problems perceived as being occured as a result of factors in relation vvorking environment are 73.7 % backache, 60.6% sleeping disorders 57.3% headache and 45.5% eyeache. There was found statistically significant relation betvveen the vvorking years, and the health problems, headache, hearing problems, stomachache, sleeping disorders (p<0.005). The difference was created by the 21-25 year vvorking group for headache complaints, from ali goups for hearing-139- complaints, from 0-5 and 11-15 year working group for stomachache complaints, from 6-11 and 21-25 year working groups for sleeping disorders. it was detected that there were statistically significant relation between the health problems headache, eyeache, stomachache with respect to the age groups. The difference is created by the 41plus group for headache, by 41 plus group for eyeache, 36-40 and 41 plus group for stomachache complaints. There was a namely statistically significant relation betvveen the airport worked in and the health problems, arm-wrist aches, hearing problems, digestion problems, stomachache and forgetfulness (p<0.05).The difference was created by the Esenboğa-Adnan Menderes Airports for hearing problems, by the Atatürk and Esenboğa Airports for digestion problems, by the Esenboğa and Adnan Menderes Airports for stomachache problems and by the Antalya Airport for forgetfullness problems. The noise, lightening, thermal comfort and EMF measurements were controlled in Esenboğa Airport's ATCC and TWR. Maksimum noise level (Max L) was 80.6 dB(A) at ATCC, 82.3dB(A) at tower and the equivalent persistent noise level (Leq) was 65.8 at ATCC and 55.8 dB(A) at tower, and those values were not exceeding the limits defıned by the legislation.When the lightening level was investigated, it has been seen that the actual lightening level was kept low in order to prevent reflections on the radar monitors at ATCC and on the windows at TWR ,and to provide clear perception of view , and this level of lightening was found appropriate as a matter of doing business. Thermal comfort conditions were measured and found that the working place temparature was above the appropriate level of 19°C-21°C And the measured air circulation speed was among the optimal 0.3-0.5m range with the measured 0.0-O.lm/s values.The mean±standard deviation of EMF magnitude measured at 30 cm and 50 cm distance from monitors were 1.67 ±0.18 and 1.66±0.18 respecteively and max 0.5 at non EMF exposed room centers, and 0.6 at rooms with single monitör. Although it has been determined that those EMF measurement results do not exceed the upper limits defined by two intematonal boards; Swedish Board of Technical Accrediation -SWEDAC and Swedish Union Professionals- TCO (namely 2 mg at 30 cm distance and 2.5 mg at 50 cm distance), they are close to those limits. Eventhough the work and /vorking place measurement findings do not exceed the upper limits set by the related legislation and the literatüre, those values emerged due to the nature of work are not compatible-140- with the ergonomic- suggestions, and also it was inferred that the health problems/complaints of the workers may be related with it. It was found that 75.1 % of the employees do love their job, 33.2 % have good relations with their peers, 46.3 % of the employees which plan to quit the job justify it with the though working conditions&work stress and 93.9 %of the employess request a psycologist at the workplace. In order to increase the job satisfaction and the performance level of the navigation staff in aviation industry, and to prevent occupational accidents-diseases, ATCC should be prevented from infavorable conditions at the training / workplace, should be placed at healthy and safe environments, and be given conciousness through educations about occupational health and safety besides those of in job trainings. For better adaptation of the Air Traffic Controllers to the job and the job to the Air Traffic Controllers(ATCos), ergonomy should be taken into consideration in arranging the workplace (ATCC) by taking the geographical differences also in to account.