İlköğretim okullarında okul yaşamının niteliği

Abstract

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okulu öğrencilerinin okul yaşamının niteliğine ilişkin algılarını saptamak ve bu algılara neden olan etkenleri öğretmen, okul yöneticisi ve akademisyen görüşleri doğrultusunda inceleyerek okul yaşamının niteliğinin geliştirilmesine yönelik görüş ve önerileri belirlemektir.Araştırma deseni, karma yöntem olarak tanımlanan nitel ve nicel yöntemlerden birlikte faydalanılan açıklayıcı desendir. Bu bağlamda araştırmada iki farklı şekilde veri elde edilmiştir. Nicel verilerin elde edilmesi için Ankara ili merkez ilçelerinde öğrenim gören ilköğretim okulu 8. sınıf öğrencilerinden 381 öğrencinin okul yaşamının niteliğine ilişkin algıları belirlenmiştir. Nitel verilerin elde edilmesi için, nicel araştırma yöntemiyle elde edilen bulgulardan yararlanılmıştır. Bu bağlamda nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması aracılığıyla ilköğretim okulları okul yaşamının niteliği alt boyutlarında düşük öğrenci algılarına neden olan etkenlere ilişkin; amaçlı örnekleme yönteminden maksimum çeşitlilik örnekleme tekniği kullanılarak belirlenen altı öğretmen ve altı okul yöneticilerinin görüşleri alınmıştır. Belirlenen bu görüşler temalar bazında gruplandırılarak yine amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenen dört alan uzmanı akademisyen tarafından tekrar değerlendirilmiştir. Sonrasında nicel ve nitel araştırma teknikleri ile elde edilen bulgular ilgili alanyazınla ilişkili bir biçimde tartışılmıştır. Araştırmada nicel verileri toplamak amacıyla Bourke (1992) tarafından geliştirilen ve araştırma kapsamında Türkçe' ye uyarlaması yapılan `Okul Yaşamının Niteliği Ölçeği` (OYNÖ) kullanılmıştır. Nitel boyutta veriler ise, araştırma konusunun alanyazınına ve alan uzmanlarının görüşlerine dayalı olarak oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Bu araştırmanın nicel boyutu kapsamında öğrencilerin okul yaşamının niteliğine ilişkin algıları, OYNÖ de yer alan yedi boyut (genel memnuniyet, olumsuz duygular, öğretmen-öğrenci ilişkisi, sosyal uyum, fırsatlar, başarı ve okul cazibesi) kapsamında ele alınmış ve sonrasında her bir maddeye yönelik analizler yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda: (1) Genel memnuniyet boyutunda öğrencilerin okulda yapılan etkinliklerden keyif almadıkları ve okula her gün gelmekte istekli olmadıkları; öğretmen öğrenci ilişkisi boyutunda, öğretmenlerin eşit ve adil davranmadıkları; sosyal uyum boyutunda, öğrencilerin kendi okullarında akranları arasında popüler olmadıkları ve insanlar tarafından düşünülmedikleri; başarı boyutunda, okulun öğrencilerin çalışmalarını yürütebileceği imkânları sağlayamadığı; okul cazibesi/çekiciliği boyutunda, okulda fazladan çalışma yapmaktan hoşlanmadıkları, yapılan çalışmalardan heyecan duymadıkları, öğrenmenin yeteri kadar eğlenceli ve keyifli olmadığı, yapılan çalışmaların merak uyandırıcı olmadığı yönünde düşük algılar tespit edilmiştir. Ayrıca OYNÖ alt boyutlarına ilişkin öğrenci algılarının en yüksek olduğu boyut `fırsatlar` en düşük olduğu boyutun ise `okulun cazibesi/çekiciliği` olduğu tespit edilmiştir. OYNÖ alt boyutlarına ilişkin öğrenci algıları (2) cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde; sadece okulun cazibesi/çekiciliği boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu ve kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre okulu daha cazip bulduğu tespit edilmiştir. (3) İlçe değişkenine göre incelendiğinde ise öğrenci algılarında anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda ilçelerin sosyo-ekonomik düzeyi yükseldikçe bu ilçelerde öğrenim gören öğrencilerin okul yaşamının niteliğine ilişkin algılarının düştüğü belirlenmiştir.Araştırmanın nitel boyutunda, nicel verilerden elde edilen bulgular doğrultusunda öğretmen ve okul yöneticilerine; okul yaşamının niteliği `Genel Memnuniyet`, `Öğretmen-Öğrenci İlişkisi`, `Sosyal Uyum`, `Başarı` ve `Okul Cazibesi/Çekiciliği` boyutlarına ilişkin düşük olan öğrenci algılarının nedenleri ve çözüm önerileri sorulmuş ve katılımcılardan elde edilen veriler içerik analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırmaya katılan öğretmen ve okul yöneticilerine göre öğrencilerin okul yaşamını olumsuz etkileyen nedenler şunlardır: (1) okulun fiziki yapıları ve sosyal imkânları öğrenci beklentilerini karşılamadığı için okul öğrenciye cazip gelmemektedir. 2) Öğretim programları içerik ve doku açısından zengin olmadığı gibi; yoğun, akademik ve konu ağırlıklı olup kazanımları ve zekâ farklılıklarını dikkate almamaktadır. (3) Okullarda öğretim yöntemi olarak genellikle öğretmen merkezli takrir (düz anlatım) yöntemi kullanılmakta, başarı ise genellikle test yöntemleri ile değerlendirilmektedir. (4) Öğretim politikalarında süreklilik olmadığı gibi merkezdeki planlamalar ile alandaki uygulamalar arasında uyuşmazlık vardır. Bununla birlikte programın izlenmesi ve değerlendirilmesi yapılmamaktadır. (5) Öğretmenler program gerekliliklerine uygun mesleki yeterlilikte olmadıkları gibi yeterli düzeyde mesleki rehberlik de alamamaktadırlar. (6) Öğretmenlerin iş doyumu düşüktür. (7) Ailelerin çocuk yetiştirme konusundaki yanlış uygulamaları çocukların okul yaşamına olumsuz yansımaktadır. (8) Okul etkinlikleri okul dışındaki kontrolsüz çevreyle (olumsuz akran grubu, bilgisayar oyunları, internet ortamı vb.) rekabet edememekte ve öğrencilerin ilgileri okul dışı kontrolsüz çevreye kaymaktadır. Öğretmen ve okul yöneticileri tarafından belirtilen sorunlara ilişkin akademisyen görüşleri ise şunlardır: (1) Günümüz geleneksel okul modelleri çağın gereklerine cevap veremediği gibi toplumun ve öğrencilerin beklentilerini karşılayacak nitelikte değildir. Bu bağlamda öğrencilerin yaşam kültürünü dikkate alan, öğrenci doğasına uygun öğrenme ortamlarını içinde barındıran, çocukların bireysel farklılıklarının keşfedildiği, dijital medyanın eğitsel amaçlarla daha yaygın kullanıldığı ve eğlenerek öğrenmenin merkeze alındığı bir okul kurgusuna ihtiyaç duyulmaktadır. (2) Öğretim programları sadeleştirilerek öğrencilerin ilgileri, ön bilgileri ve hoşlandıkları şeyler programda yer almalı, konular azaltılarak derinlemesine işlenmeli ve program uygulamalarının tüm süreçleri izlenerek değerlendirilmelidir. (3) Öğretmenlerin mesleki yeterliliği artırılmalıdır. (4) Okullarda öğrencilerin akademik gelişimlerinin yanında sosyal ve kişisel gelişimlerini de destekleyen dersler, kurlar veya projeler yapılmalıdır.

The purpose of this study was to determine primary school students' perceptions of quality of school life and to present a line of opinions and suggestions by examining the factors that influence students' perceptions of quality of school life on the basis of the opinions of teachers, school administrators, and academicians. This study was designed in explanatory design under mixed research method.. In this context, research data was gathered in two different steps. In order to obtain quantitative data, the perceptions of 381 primary school students in 8th grade studying within the central districts of Ankara were determined. On the other hand, to obtain quantitative data, the findings of the quantitative research were benefited. In this regard, concerning the factors causing low student perceptions, the opinions of six teachers and six school administrators were taken by using the maximum variation sampling technique among the purposive sampling methods. These opinions were classified on the basis of themes and re-evaluated by four field expert academicians determined also according to the same purposive sampling method. Then, the findings obtained by quantitative and qualitative research techniques were discussed in line with the related literature.This study used `Quality of School Life Scale` (QSLS) developed by Bourke (1992) and adopted into Turkish language by the researcher to gather the quantitative data of the study .On the other hand, the qualitative data were collected through semi-structured interview forms designed on the basis of the opinions of experts studying in the field and on the literature of the research problem. Within the framework of the quantitative dimension of this research, the perceptions of the students of the quality of school life were taken into consideration within the scope of seven dimensions (General satisfaction, negative affect, teacher-student relations, social integration, opportunity, achievement and adventure) developed in QSLS and later analyses were made for each of these items. As a result of these analysis, the following low perceptions were identified : (1) In terms of `general satisfaction` dimension, it was identified that the students were not satisfied with the activities carried out at the school and that they were not willing to come to school every day; in terms of `teacher-students relations` dimension, it came out that the teachers were not treating fairly and equally, in `social integration` dimension it became clear that the students were not popular among their peers in their schools and that they were not taken into consideration by the people; in terms of `achievement` dimension, it was identified that the school could not provide opportunities for the students to carry out their studies; concerning the `adventure` dimension, it came out that the students did not like doing extra work at school, they were not enthusiastic about the activities carried out at school, learning at school was not amusing and pleasant and finally studies carried out at school were not attractive. In addition, the highest level of student perception concerning the sub-dimensions of the QSLS was identified in the `opportunity` dimension, while the lowest level arose in the `adventure` dimension. On the other hand, when the student perceptions concerning the sub-dimensions of the QSLS were analysed in terms of (2) gender variable, it was identified that there was a significant difference only in `adventure ` (school attractiveness) dimension and that when compared with the boys, the girls found school more attractive. Furthermore, according to (3) district variable, there occurred again substantive difference among student perceptions. In this context, it was identified that as the socio-economic status of the district increased, the perceptions of those students getting education in those districts decreased. In the qualitative part of the research, on the basis of the findings derived from quantitative data, the reasons and solution suggestions concerning the low student perceptions especially concerning those on overall satisfaction, teacher-student relations, social integration, achievement and school charm were asked to school teachers and administrators and the data obtained from these participants were analysed according to content analysis method. According to teachers and school administrators taking part in this survey, the negative factors affecting the students' school life perceptions were as follows: (1) The school was not attractive for students since the physical structures and social opportunities of the schools' did not meet the students expectations. 2) Curriculum were not rich in content and texture, on the contrary they were intensive, academic and full of theory, ignoring acquisitions and mental differences of the students. (3), teacher-centered `declaration` method was widely used in schools as a teaching method while the success is usually evaluated through test methods. (4) There was not a continuation in educational policies and there were controversies between the planning at the center and the implementations in the field. Furthermore, the programs were not monitored and evaluated. (5) Teachers did not have appropriate professional qualifications to meet the program requirements and they did not receive adequate vocational guidance. (6) Job satisfaction level of the teachers was low. (7) Misapplication of families on child raising reflectde negatively on the children's school life. (8) School events could not compete with the uncontrolled environment outside the school such as negative peer group, computer games, internet etc. and students' attention shifted to this uncontrolled environment.The opinions of academician regarding the problems identified by the teachers and school administrators were as follows: (1) Today's traditional school models could not respond the requirements of the time and they were not qualified enough to meet the expectations of the students and the society. In this context, there was a need for a school which took students' culture of life into account, contained the proper learning environment for students in which the individual differences of the children were detected, the digital media was widely used for educational purposes and learning in fun became the main objective. (2) Curriculum should be simplified and the students' interests, prior knowledge and hobbies should be included in the programs, the number of subjects should be decreased and the rest must be studied in depth and the entire process of the program implementation should be assessed and monitored. (3) The professional competence of the teachers should be increased. (4) In addition to academic progress of the students, courses and projects supporting students social and self improvement should be carried out.