Niğde yöresi halılarının teknik ve desen özellikleri

Abstract

Niğde'nin zaman içinde gelişerek kendi kimliğini kazanmış bir halıcılık merkezi olması nedeniyle Niğde halıları tez konusu olarak seçilmiştir. Bu araştırmanın amacı; Niğde ili çevresinde var olan orijinal el dokuması halı örneklerini belgelemek ve özelliklerini ortaya koymaktır. Bu amaçla Niğde merkezde bulunan özel koleksiyonculardan, Niğde Müzesi'nde bulunan halı örnekleri, Niğde Mahalli İdareler Halıcılık El Sanatlarını Geliştirme ve Yayma Birliğinin arşivi, çevre ilçe ve köylerdeki cami ve evler incelenmiştir. El dokuması halı yapan ve daha önce bu işle uğraşmış olan bireylerle görüşülmüş ve edinilen bilgiler görüşme formuna kaydedilmiştir. Araştırmada genel tarama modeli kullanılmıştır. Tespit edilen halıların teknik, desen, renk, motif, kompozisyon özelliklerinin kaydı için fotoğrafları çekilmiş ve bu bilgiler bilgi formlarında kayıt altına alınmıştır. Yöresel özellik gösteren 60 adet el dokuması halı örneklem grubu olarak belirlenmiştir. Bu halılar kataloglanarak, her bir örneğin teknik özellikleri, renk, motif, kompozisyonları hakkında bilgiler verilmiş, katalog içinde yer alan halıların kompozisyon ve motifleri çizilmiştir. Araştırma sonucunda Niğde merkezde dokuma yapmaya devam eden birey sayısının yok denecek kadar azaldığı tespit edilmiştir. Halıların hav yüksekliği ortalama 5-7 mm, halı kilimi boyu ise ürün cinsine göre farklılık göstermektedir.Halılar kaba ve orta kalitedeki sınıfa girmektedir ve tamamı Türk (Gördes) düğümüyle dokunmuştur. En fazla kullanılan renk kırmızı ve laciverttir. Boyar maddeler genellikle bitkilerden elde edilmektedir. Halılarda en çok ¼ raport kullanılmıştır. Bordürde genellikle bitkisel kökenli motiflerin, göbekte ise geometrik ve bitkisel motiflerin çoğunlukta olduğu tespit edilmiştir.

Niğde carpets were chosen as the subject of thesis because the Niğde has become a carpeting centre where improved and gained its own identity over time. The aim of this study is to determine and mark the properties of the original handmade carpets around Niğde province. For this purpose the carpet samples from special collectors, from Niğde Museum, from the Union of Improving and Propagating of Local Carpeting and Hand Arts of Niğde, houses, mosques in near towns and villages were inspected. The knowledge that taken from persons who worked or produced on handmade carpets was recorded to negotiation form. General searching model was used in investigation. The signed carpets were photographed and recorded to knowledge form for their technical, colour, pattern and composition properties. 60 handmade carpets were determined as carpet subject group. These carpets were catalogued and the composition, colour and pattern properties were highlighted and the composition and patterns of the carpets in catalogue were drawn. According to research it has been determined that the number of persons who continue to make handmade carpets is about the zero in Niğde centre. The hav height of the carpets was around 5-7 mm and the lengths differ to product category. The carpets were in middle class and all were produced by Turk (Gördes) nodding. Red and navy were the most preferred colours. These pigments had mostly produced from plants. The maximum raport of the carpets are ¼. It was seen that plant patterns were generally chosen for frame while both geometrical and plant patterns were preferred for centres.