Yükseköğretimde proje tabanlı eğitim programlarının incelenmesi: Türk üniversiteleri için kavramsal bir model önerisi

Abstract

Temel görevleri eğitim, araştırma, tüm evrene ve toplumlara fayda sağlamak olan üniversiteler, bilimsel bilginin üretiminde sorumluluk alan, bu üretim sürecini küresel bağlamdaki değişimin ortaya çıkardığı sonuçlar ile bütünleştiren, dünyayı ve bireyi ilgilendiren her tür probleme yönelik çözüm üretmesi gereken yükseköğretim kurumlarıdır. Üniversitelerin bu nitelikte kurumlar olarak adlandırılabilmesi ve değişimle rekabet edebilmesi için eğitim programlarının da sistem düzeyinde dönüştürülmesi gerekmektedir. Kurumların vizyon, misyon ve değerleri başta olmak üzere, tüm uygulamalarını yansıtan eğitim programlarının bu değişimi doğru yönetecek şekilde geliştirilmesi ve sürekli güncellenmesi, içerisinde bulunduğumuz zıtlık ve belirsizliklerle dolu çağın yarattığı problemlerle başa çıkmanın en doğru yoludur. Bu çalışmada incelenen proje tabanlı eğitim programları öğrenciler ve gerçek yaşam problemleri merkeze alınarak tasarlanmakta, problemlerin çözümü ve bilgi üretimi sürecine odaklanmaktadır. Çalışma, proje kavramını sadece bir öğrenme-öğretme yaklaşımı ya da yöntemi olarak değil, eğitim programlarının geliştirilmesinde merkeze alınarak oluşturulmuş bir eğitim felsefesi olarak görmektedir. Araştırmanın iki temel amacı bulunmaktadır. Birinci temel amaç Avrupa ve Amerika'da proje tabanlı eğitim programı uygulayan beş üniversitenin eğitim programlarını incelemek ve karşılaştırmak; ikinci temel amaç ise, Türk üniversitelerinde uygulanabilecek proje tabanlı eğitim programı bağlamında kavramsal bir model önermektir. Araştırmanın birinci temel amacı çerçevesinde, Aalborg, Roskilde, McMaster, Delft Teknik ve Worcester Politeknik Üniversitesi eğitim programlarının yapılandırılma, uygulanma ve değerlendirilme boyutları ile dokümanlar incelenerek ilgili özellikler belirlenmiş ve karşılaştırılmış; sonrasında ise bu üniversitelerde çalışan öğretim elemanlarından aynı boyutlara yönelik görüşler alınmıştır. Araştırmanın ikinci temel amacına yönelik olarak ise Türk üniversitelerinde uygulanabilecek kavramsal bir model önerilmiştir. Araştırma, programların yapılandırma, uygulama ve değerlendirme sürecini kendi koşulları içerisinde ve olduğu gibi açıklamaya çalıştığından, betimsel bir araştırmadır ve araştırmada nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Bu araştırma, proje kavramını klasik bakış açısının dışında ele alması ve birbirinden farklı üniversitelerin uygulamalarını karşılaştırarak sistematik bir analiz ortaya koyması nedeniyle üniversitelere ve araştırmacılara uygulamaya dönük bilgiler sunmakta olduğundan önemlidir. Ayrıca, proje tabanlı eğitim programı ile ilgili olarak önerilen kavramsal model ile bu araştırma yükseköğretimde kurum düzeyinde yapılandırılmış proje tabanlı eğitim programı bağlamında Türkiye'de yapılmış ilk çalışmadır. Araştırmanın birinci temel amacı kapsamında ulaşılan bulgularına göre, çalışmada incelenen üniversitelerin eğitim programlarındaki uygulamalar arasında bazı farklılıklar olsa da tüm programlarda proje kavramı bir dersin işlenişinde kullanılan bir öğretim yaklaşımı ya da yöntemi olarak değil, kurum düzeyinde benimsenmiş bir eğitim felsefesi olarak görülmektedir. Tüm programlarda öğrenen merkezli ve problem merkezli program tasarım yaklaşımı benimsenmiş ve tüm programlar disiplinlerötesi anlayışa göre düzenlenmiştir. Bu bağlamda, programların yapılandırılması, uygulanması ve değerlendirilmesinde iç ve dış paydaşlar işbirliği içerisinde çalışmakta, projelerin gerçekleştirilmesinde evrene ve topluma fayda ölçütünü göz önünde bulundurarak kolektif bir şekilde hareket etmektedir. Proje tabanlı eğitim programı aracılığıyla öğrencilerin kazanması beklenen yeterlilikler, günümüzde iş yaşamının ihtiyaç duyduğu bilgi, beceri ve yetkinliklerdir. Bu nedenle, dünya çapında birçok üniversite dördüncü nesil üniversite anlayışına uygun olarak eğitim programlarını projeleri merkeze alarak yapılandırmakta ve bu programlar aracılığıyla ortaya koyduğu uygulamalarla dünya sıralamasında en başarılı üniversiteler arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, Türk üniversitelerinin de proje ile ilgili sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkarması, projeleri sadece bir Ar-Ge ürünü olarak değil, eğitim programlarının geliştirilmesinde kurumsal düzeyde benimsenen bir eğitim felsefesi olarak görmesi gerekmektedir. Çalışmada önerilen proje tabanlı eğitim programı kavramsal modeli Türk üniversitelerinin dönüşümüne ve öğrencilerin bilgi çağı niteliklerine uygun yeterliliklere sahip olmasına katkı sağlayacaktır.

Universities, which mainly serve as to educate, research, benefit to the whole universe and societies in the world, are higher education institutions that take responsibility for the production of scientific knowledge, integrate this production process with the results of the change in the global context and produce solutions for all kinds of problems concerning the world and the individual. In order for universities to be named within this context and to compete with change, curricula they use need to be developed at the system level. The right way for universities to deal with the problems resulted from the era which is full of contrast and uncertainty is to continuously develop and update the curricula that reflect all of their practice, especially the vision, mission and values. The project-based curricula analyzed in this study are centered on students and real-life problems by focusing on the problem-solving and knowledge production process. The study considers the term `project` not only as a teaching and learning approach or method, but also as an educational philosophy that is fully based on certain PBL principles in the curriculum development process. The study has two main objectives. The first main objective is to analyze and compare the PBL curricula of five universities in Europe and America, and the second is to propose a conceptual PBL model that can be applied by Turkish universities. Within the framework of the first main objective of the study, the documents related to the PBL curricula of Aalborg, Roskilde, McMaster, Delft Technic University and Worcester Polytechnic Institute were examined and compared within the dimensions of the structuring, implementation and evaluation. In addition, interviews were conducted with the faculty members working at these universities. For the second main purpose of the study, a conceptual model is proposed to be implemented at Turkish universities. The research is a descriptive study as it aims to describe the structuring, implementation and evaluation process of the curriculum within their own context, and qualitative research methods are used. This study is important because it approaches the concept of project outside the classical point of view and presents a systematic analysis by comparing the practices of different universities. In addition, within the context of curriculum design in higher education, this is the first and only study in Turkey which proposes a conceptual PBL model structured through a university-wide curriculum change. According to the findings of the first main objective of the study, although there are some differences between the practices in the curricula of the universities examined in the study, the concept of project in all curricula is seen as an adopted educational philosophy, not as an instructional approach or method used in a classroom teaching context. All curricula adopt a learner-centered and problem-centered curriculum design approach and they are organized according to an interdisciplinary approach. In this context, both the internal and external stakeholders cooperate in the structuring, implementation and evaluation of the curricula, and act collectively during the project process taking into account the criterion that all projects should be beneficial to the whole universe and society. The qualifications expected to be gained by the students through the PBL curriculum are the knowledge, skills and competencies that business life needs today. For this reason, many universities around the world are structuring their curricula by putting the taking the projects to the center in accordance with the concept of fourth generation university, and they are among the most successful universities in the world with the practice they put through PBL curriculum. In this context, it is necessary for Turkish universities to fulfill their potential for project work and to consider projects not only as a research and development product but also as an educational philosophy adopted at institutional level in the development of curriculum. The conceptual model of the PBL curriculum proposed in the study will contribute to the transformation of Turkish universities in accordance with the information age characteristics and enable students to acquire the related competences.