Çocuklarda Yeme Farkındalığı Eğitim Programı`nın yeme davranışı ve beslenme durumu üzerine etkisi

Abstract

Bu çalışma, Çocuklarda Yeme Farkındalığı Ölçeği (YFÖ-Ç)'ni Türkçeye uyarlamak, geçerlik ve güvenirliğini incelemek; Çocuklar ve Aileleri İçin Yeme Farkındalığı Müdahale Programı (YFMP-ÇA)'nı Türkçeye ve kültürümüze uyarlamak ve bu müdahale programının çocuklarda yeme davranışı ve beslenme durumu üzerine etkisini değerlendirmek amaçlarıyla yürütülmüştür. Araştırmanın ilk aşamasında, 227 çocuk (8-11 yaş, 118 erkek, 109 kız) ile YFÖ-Ç'nin Türkçe geçerlik ve güvenirliği yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda hesaplanan uyum indekslerinin Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA)=0,093, Comparative Fit Index (CFI)=0,935, The Tucker Lewis Index (TLI)=0,919 olduğu belirlenmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda Bilinçsiz yeme (BY) ve Farkındalık olarak iki alt boyut belirlenmiştir. Bu iki alt boyutun varyansa yaptıkları toplam katkı %51,7'dir. Cronbach alfa katsayısı BY alt boyutu için 0,82 (test-retest 0,78 (0,67-0,85)), Farkındalık alt boyutu için 0,80 (test-retest 0,75 (0,62-0,83)) olarak saptanmıştır. Bu sonuçlar ile ölçeğin Türk çocukları için geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu saptanmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında, YFMP-ÇA Türkçeye ve kültürümüze uyarlanmıştır. Daha sonrasında 6 haftalık program (45 dk-1 saat/seans/hafta) 64 çocuk (8-11 yaş, %51,6'sı erkek, %48,4 kız) ve bunların ailelerine uygulanmıştır. Çalışmaya ait veriler (sosyo-demografik bilgiler, beslenme alışkanlıkları, YFÖ-Ç, Çocuk ve Adölesanlar İçin Duygusal Yeme Ölçeği (DYÖ-Ç), beden algısı ölçeği, Çocuklarda Yeme Davranışı Anketi (ÇYDA), antropometrik ölçümler, 24 saatlik besin tüketim kaydı) müdahale öncesi ve müdahale sonrası 6. ve 12. haftalarda alınmıştır. Çocukların günlük enerji ve besin ögesi alımları ile ortalama diyet yeterlilik oranları hesaplanmıştır. Müdahale öncesi, sonrası ve kontrol BY skoru sırasıyla 1,75 (0,8), 1,25 (0,4) ve 1,37 (0,5) Farkındalık skoru sırasıyla 2,75 (0,8), 3,62 (1,0) ve 3,25 (0,9) olarak bulunmuştur. Müdahale öncesine göre erkek ve kızlarda yeme farkındalığı skoru artmıştır (p<0,05). DYÖ-Ç toplam skorunda ve alt boyutlarında müdahale öncesine göre azalma saptanmıştır (p<0,001). ÇYDA sonuçlarına göre müdahale sonrası çocuklarda olumsuz yeme davranışlarında azalma sağlandığı (p<0,05); ancak bunun sürdürülemediği belirlenmiştir. Müdahale sonrası ve kontrolde, kızların bazı antropometrik ölçümleri ile BY arasında pozitif ilişkiler belirlenmiştir (p<0,05). Müdahale sonrasında, diyet ile alınan enerjinin, Farkındalık skoruyla negatif ilişkili olduğu (p<0,05) ve diyeti yeterli olan grupta yer alan çocukların sıklığının arttığı belirlenmiştir. Ayrıca, diyet yeterlilik oranının BY skoru ile negatif; Farkındalık skoru ile pozitif ilişkili olduğu saptanmıştır (p<0,05). Bu çalışmada, müdahale programının yeme farkındalığı, vücut ağırlığı, yeme davranışı, besin seçimi ve diyet yeterliliği üzerine olumlu etkileri olduğu bulunmuştur. Bu nedenle, geniş örneklemli uzunlamasına çalışmalara ihtiyaç vardır.

This study aims to adapt the Mindful Eating Questionnaire for Children (MEQ-C)) to Turkish and examine its validity and reliability; Adapting the Mindful Eating Intervention Program for Children and Their Parents (MEIP-CP), into Turkish and Turkish culture and evaluate the effects of this intervention program on eating behavior and nutritional status in children. In the first stage, the MEQ-C Turkish validity and reliability was conduct with 227 children (8-11 years old, 118 boys, 109 girls) and their parents. The fit indices calculated as a result of the confirmatory factor analysis (CFA) were Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA)=0.093, Comparative Fit Index (CFI)=0.935, The Tucker Lewis Index (TLI)=0.919. As a result of the CFA, two sub-scale were determined. These sub-subscales accounted for 51,7% of the total variance. The Cronbach alpha coefficient was 0.82 (test-retest 0.78 (0,67-0,85)) for the Mindless eating subscale and 0.80 (test-retest 0.75 (0,62-0,83)) for the Awareness subscale. With these results, it was determined that the scale is a valid and reliable scale in Turkish children. In the second stage, MEIP-CP was first adapted to Turkish and Turkish culture. Later, the program (6 weeks, 45 minutes-1 hour/ session/week) was conducted with 64 children (8-11 years old, 51.6% boys, 48.4% girls) and their parents. The data (socio-demographic information, nutritional status, MEQ-C, Emotional Eating Scale for Children and Adolescents (EES-C), body image scale, Children's Eating Behaviour Questionnaire (CEBQ), anthropometric measurements, 24-hour record) were taken pre-intervention, at the 6th week (post-intervention) and at the 12th week (post-intervention control). Daily energy and nutrients intake of children and dietary mean adequacy ratio was calculated. Mindless eating score pre, post-intervention and control was 1,75 (0,8) 1,25 (0,4) and 1,37 (0,5), and the Awareness score was 2,75 (0,8), 3.62 (1.0) and 3.25 (0.9), respectively. Mindful eating increased in both boys and girls compared to pre-intervention (p <0.05). For EES-C, there were statistically significant decreases in the total score and subscales compared to the pre-intervention (p<0.001). According to the CEBQ, negative eating behaviors reduced in children post-intervention; however, this could not be sustained. In the post-intervention and control, statistically significant positive relationships were determined between some anthropometric measurements and mindless eating in girls(p<0.05). Also, the dietary energy was negatively related to the Awareness score (p<0.05), and the rate of those in the group whose diet was adequate increased. Post-intervention, dietary adequacy was negatively correlated with Mindless eating score; positively correlated with the Awareness score(p<0.05). In this study, the intervention program had positive effects on mindful eating, body weight, eating behavior, food choice, and dietary adequacy. Therefore, longitudinal studies with large samples are needed.