Lösemilerden sağ kalan adölesanlara yönelik teknoloji temelli psikososyal danışmanlık ve eğitim programının etkinliğinin değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırma çocukluk çağı lösemilerinden sağ kalan adölesanlara yönelik sağlığın geliştirilmesi modeline dayalı teknoloji temelli psikososyal danışmanlık ve eğitim programının etkinliğinin değerlendirilmesi amacıyla, randomize kontrollü olarak yürütülmüştür. Araştırma LÖSANTE Çocuk ve Yetişkin Hastanesi Çocuk Hematoloji ve Çocuk Onkoloji Geç Etki Polikliniği ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ankara Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hematoloji ve Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi Lösemi Polikliniğinde Ocak 2018 – Eylül 2019 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmaya 12-18 yaş arası, tedavinin bitiminden itibaren en az 2 yıl geçmiş, ve bilgisayar ve cep telefonu kullanabilen sağ kalan adölesanlar dahil edilmiştir (Girişim grubu [n = 24], Kontrol Grubu [n = 31]). Adölesanların girişim ve kontrol grubuna atamaları yapılarak girişim grubu psikososyal danışmanlık ve eğitim programına alınmış, kontrol grubunun ise rutin izlemlerine devam edilmiştir. Verilerin toplanmasında `Adölesanlar ve Ebeveynlere Yönelik Tanıtıcı Özellikler Formu`, `Çocuklar için Öz-yeterlik Ölçeği`, `Çocuklar için Yaşam Kalitesi Ölçeği (Çocuk ve Ergen Formları)`, `Ergenler İçin Başa Çıkma Ölçeği (EBÇÖ)` ve `Teknoloji Temelli Danışmanlık ve Eğitim Programının Etkinliğini Değerlendirme Formu` kullanılmıştır. Girişim ve kontrol gruplarına formlar araştırmanın başında, program tamamlandığında, programın tamamlanmasını takip eden birinci ayda ve üçüncü ayda olmak üzere 4 kez uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde t testi, Ki-Kare testi, Friedman testi, Wilcoxon işaretli sıralar testi ve Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Program sonrası son izlemde girişim grubunun yaşam kalitesi toplam ve psikososyal alt boyut puanlarının kontrol grubundan anlamlı ölçüde yüksek olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Girişim grubunun duygusal öz-yeterlik alt boyut puanı son izlemde kontrol grubundan yüksek bulunmuştur (p<0,05). Girişim grubunda son izlemde kontrol grubuna göre aktif başa çıkma puanları yüksek, kaçınan başa çıkma puanları ise düşük bulunmuştur (p<0,05). Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda teknoloji temelli psikososyal danışmanlık programının yaşam kalitesi, duygusal öz-yeterlik ve aktif başa çıkmayı olumlu etkilediği belirlenmiştir. Sağ kalan adölesanlara yönelik teknoloji temelli programların geliştirilmesi ve izlemlere entegre edilmesi önerilmektedir.

This randomized controlled trial aimed to evaluation of technology-based psychosocial counseling and education program within the scope of health promotion model for adolescent survivors of childhood leukemia. The study was conducted in the pediatric hematology and oncology late effects outpatient clinic at LÖSANTE Children's and Adult Hospital and in the pediatric leukemia outpatient clinic at Health Science University Ankara Children's Education and Research Hospital between January 2018 – September 2019. Childhood leukemia survivors who were between the age of 12-18, have completed treatment at least two years ago and were able to use computer and smartphone were included (Intervention group [n = 24], Control group [n = 31]). Adolescents were assigned to the intervention and control groups and the intervention group was included in the psychosocial counseling and education program, and the routine follow-up of the control group was continued. `Descriptive characteristics form for adolescence and parents`, `Pediatric Quality of Life Inventory`, `Self-Efficacy Scale for Children`, `KIDCOPE` and Technology-based Counseling and Education Program Evaluation Form` were used to collect data. Data collection forms were applied to intervention and control groups at four time‐points (at the beginning of the study, when the program was completed, in the first and third months following the completion of the program). In statistical analysis t-test, chi-square analyses, Friedman test, Wilcoxon signed rank test and Mann-Whitney U test were conducted. After the program, it was determined that the final follow-up total and psychosocial sub-dimension scores of the quality of life of the intervention group were significantly higher than the control group (p<0,05). The final follow up emotional self-efficacy subscale scores of the intervention group were significantly higher than the control group (p<0,05). In the intervention group, active coping scores of adolescents were significantly higher and negative coping scores were lower than the control group (p <0.05). According to the results, it was determined that technology based psychosocial counseling and education positively affects the quality of life, emotional self-efficacy and coping skills. It is recommended that technology-based programs for adolescent survivors be developed and integrated into follow-up.