Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, hizmet öncesi öğretmen yetiştirme programlarında yer alan öğretmenlik meslek bilgisi derslerini öğretim elemanları ve öğretmen adaylarının görüşlerine dayalı olarak değerlendirmektir. Aynı zamanda Bologna sürecinin öğretmen yetiştirme programlarına etkisini araştırmak amaçlanmıştır. Araştırmanın alt amaçları ise, öğretmen yetiştirme programlarının planlanması, amacı, içeriği, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme boyutlarıyla değerlendirmek ile Bologna sürecinin öğretmen yetiştirme programlarındaki etkisini incelemekten oluşmaktadır. Bu araştırmanın modeli betimseldir. Bu araştırma aynı zamanda bir program değerlendirme çalışmasıdır. Araştırmada kullanılan değerlendirme modeli, CIPP program değerlendirme modelidir. CIPP program değerlendirme modeli bağlam, girdi, süreç ve ürün değerlendirmeleri olmak üzere dört boyuttan oluşmaktadır. Bu değerlendirmeler içinde araştırmada süreç değerlendirme boyutundan yararlanılmıştır. Nitel araştırma deseninde olgubilim çalışması olarak yapılan araştırmada ölçüt örnekleme modeli kullanılmıştır. Ölçüt örnekleme ile sekiz eğitim fakültesinde yer alan dört anabilim dalındaki öğretim elemanlarına ve öğretmen adaylarına ulaşılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu oluşturan öğretim elemanları Eğitim Psikolojisi, Öğretim İlke ve Yöntemleri, Ölçme ve Değerlendirme, Sınıf Yönetimi ile Öğretmenlik Uygulaması derslerini sürdüren akademisyenlerden oluşmaktadır. Araştırmanın çalışma grubunda yer alan öğretmen adayları belirlenen fakültelerde Türkçe Eğitimi, Sınıf Eğitimi, Matematik Eğitimi, Fen Bilgisi Eğitimi programlarında öğrenim gören son sınıf öğretmen adaylarından oluşmaktadır. Araştırmanın veri toplama sürecinde görüşmeler ve dokümanlar kullanılmıştır. Görüşme yoluyla elde edilen veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Elde edilen dokümanların analizinde, araştırmacı tarafından hazırlanan belirtke tabloları kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara dayalı olarak ulaşılan sonuçlar şunlardır: Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin planlanmasında KPSS etkili olmaktadır. Bunun yanında YÖK tarafından hazırlanan ders içerikleri, planlamada belirleyici role sahiptir. Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin amaçları, derslere göre değişiklik göstermektedir. Ayrıca meslek bilgisi derslerinin belirtilen amaçlara genellikle bilgi ve kavrama düzeyinde ulaştığı belirlenmiştir. Meslek bilgisi derslerinin içeriğine ilişkin elde edilen sonuçlar da, derslere göre farklılık göstermektedir. Sınıf Yönetimi dersinin içeriğine yeni konu başlıklarının eklenmesi gerektiği belirtilmiştir. Öğretim İlke ve Yöntemleri dersinin içeriği ile ilgili olarak, Program Geliştirme dersinin ön koşul ders olması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin öğrenme-öğretme sürecinde genellikle sunuş yoluyla öğretim stratejisinden yararlanıldığı görülmüştür. Değerlendirme boyutunda ise meslek bilgisi derslerinde genellikle ürün odaklı değerlendirme anlayışına dayalı olarak çoktan seçmeli ölçme araçlarının kullanıldığı anlaşılmıştır. Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin, öğretmen adaylarını mesleğe hazırlamadaki katkıları; öğretim programlarını tanıma, düşünme becerilerini geliştirme, öğretmenlik misyonu kazandırma, bireysel farklılıklara önem verme, öğrenme sürecini anlama şeklindedir. Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin bilgi paketlerine ilişkin elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde ise, programların bilgi paketlerine ilişkin eğitim fakültelerinin kendilerine özgü standart başlıklarının olduğu görülmüştür. Her eğitim fakültesinde dört programın bilgi paketinin aynı başlıklarla hazırlandığı ve bilgi paketi yapısının birbirinin aynısı olduğu belirlenmiştir. Program bilgi paketlerindeki eksiklerden bazılarının fakültelere göre değişim gösterdiğine, farklı eğitim fakültelerinde farklı başlıklarda eksiklerin bulunduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında her eğitim fakültesinin kendi program bilgi paketlerinde aynı eksiklikler bulunduğu belirlenmiştir. Ders bilgi paketleri incelendiğinde de, derslere göre fakültelerdeki ders bilgi paketlerinde farklı eksiklerin olduğu görülmüştür. Bologna sürecinin öğretmen yetiştirme programlarına etkisine ilişkin elde edilen sonuçlarda; Bologna sürecinin çoğunlukla işlevsel sürdürülemediği belirlenmiştir. Bologna sürecinin işlevsel sürdürülememesinin en büyük sebepleri olarak; AKTS hesaplamalarının gerçekçi ve işlevsel yapılmaması ve Bologna sürecinde yer alan değerlendirme ölçütlerinin uygulanabilir olmaması gösterilmiştir. Bunun yanında programlardaki öğrenci sayısı, öğretim elemanlarının haftalık ders yükleri, ders süreleri, dersliklerin ve fakültelerin fiziksel koşulları da öğretmen yetiştirme programında Bologna sürecinin işlevsiz olmasına neden olmaktadır. Öğretmen yetiştirme programlarında Bologna sürecinin geliştirilmesine ilişkin elde edilen sonuçlar ise genellikle derslerin düzenlenmesi ile ilgilidir. Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin genellikle uygulama saati bulunmadığı için öncelikle derslere uygulama saatinin eklenmesi gerektiği belirlenmiştir. Bunun yanında Bologna sürecinin geliştirilmesi için, programların kontenjanlarının azaltılması gerekmektedir. Araştırmada ulaşılan sonuçlara dayalı olarak; öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin geliştirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

This research aims to evaluate the teaching profession knowledge courses knowledge courses in the pre-service teacher training curriculum drawing on the views of the lecturers and teacher candidates. It also aims to investigate the effect of the Bologna process on teacher training curriculum. The sub-questions of the research are composed of evaluating the aspects of pre-service teacher training curriculum including planning, aim, content, teaching and learning process and evaluation, and also examining the development of Bologna process on pre-service teacher training curriculum. This research employs a descriptive research model and is designed as a curriculum evaluation study. CIPP curriculum evaluation model was used. The CIPP curriculum evaluation model consists of four evaluation dimensions: context, input, process and product evaluations and curriculum. The process evaluation dimension was utilised in the research. The research is a qualitative study and adopts a phenomenology design. Criterion sampling model was used to recruit lecturers and teacher candidates in the four departments of eight faculties of education. The lecturers were selected among those who deliver the educational psychology, teaching principles and methods, measurement and evaluation, classroom management and teaching techniques courses. Teacher candidates are the final year students of following curriculum: Turkish Education, Primary Education, Mathematics Education and Science Education. During the data collection process, interviews and documents were used. Content analysis was used to analyse the interview data. The descriptive tables were used to present document analysis findings. The findings show that KPSS plays a key role in planning and teaching of professional knowledge courses. Besides, course content prepared by YÖK has a significant role in planning. The aim teaching profession knowledge courses vary according to the nature of courses offered but they mostly remain at knowledge and concept level. It was suggested that new topics should be added to the content of the Classroom Management course and the Curriculum Development course should be a pre-requisite course to be able to sign up for Teaching Principles and Methods course. Presentation was also found to be a widely used technique in delivery of professional knowledge courses. In the assessment and evaluation multiple choice tests were used. Teaching profession knowledge courses contribute to teacher candidates' skills of thinking skills, preparing and using curriculum effectively, valuing individual differences and understanding the learning process. Moreover, the education faculties have their own standard titles related to the information packages of the curriculum. In each faculty of education, the information packages of the four curriculums were prepared with the same headings and the information package structure is the same. Dome of the deficiencies in the curriculum information packets vary according to the faculties and there are deficiencies in different titles in different faculties of education. Besides, similar deficiencies were found in each faculty's own curriculum information packages. When the information packets are examined, different deficiencies in the course packages of the faculties can be noted. Lastly, the Bologna process is unsustainable in teacher training curriculum. This is due to the fact that the ECTS are not realistically calculated and they are not functional. Furthermore, the evaluation criteria in the Bologna process are not applicable. The number of students in the curriculum, the weekly work load of lecturers, the duration of the courses, the physical conditions of the classrooms and faculties cause the Bologna process to become dysfunctional in the teacher training curriculum. Bologna process in teacher training curriculums are generally should consider the organization of the courses. There are number of issues that could be taken into consideration to make Bologna process compatible with teacher training curriculum. First, teaching profession knowledge courses do not often include the hours allocated for practical experience at school and these should be added to the curricula of the course. Second, fewer students should be recruited in teacher training curriculum. Based on the findings of this research, further suggestions have been proposed in the paper with regard to design of teaching profession knowledge courses.