Omurgalı hayvanlar sistematiği laboratuvar dersi için üretilen plastinasyon örneklerinin eğitim materyali olarak değerlendirilmesi

Abstract

Plastinasyon, anatomik örnekler üzerinde yapılan çeşitli işlemlerle örneklerin dış görünüşünden ve yapısından bir şey kaybetmeden uzun seneler boyunca muhafaza edilmesine olanak sağlayan preparat hazırlama yöntemidir. Temel olarak kullanılan üç çeşit plastinasyon tekniği vardır. Bu tekniklerden birisi olan silikon plastinasyonu diğerlerine oranla daha kolay, örneklerin rengini koruyan ve örneklerin parçalara ayrılmadan plastine edilmesine imkan veren bir tekniktir. Üniversitelerin Biyoloji ve Fen eğitimi laboratuvarlarında örneklerin muhafazası için en çok tercih edilen kimyasallardan birisi formaldehittir. Formaldehit oldukça zehirli ve tahriş edici bir kimyasal olup öğrenme ortamlarında çeşitli zorlukların yaşanmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada anatomik örneklerin muhafaza edilmesi ve öğrencilerin sağlığa zararı olmayan eğitim materyalleri ile çalışmasını sağlamak için formaldehite alternatif bir yöntem olan plastinasyon yöntemi ile eğitim materyali hazırlanması amaçlanmıştır. Bu amaca uygun olarak seçilen balık örnekleri silikon plastinasyonu ile örneklerin hazırlanması, dehidrasyon, yağdan arındırma, emdirme ve sertleştirme basamaklarından geçirilerek eğitim materyali haline getirilmiştir. Plastinasyon yöntemi ile hazırlanan plastinat balık örnekleri Ankara'da bulunan bir eğitim fakültesinin biyoloji eğitimi alan uzmanları tarafından incelenmiştir. Alan uzmanlarının materyal hakkındaki görüşleri nitel veri toplama araçlarından yarı yapılandırılmış görüşme soruları ile değerlendirilmiştir. Alan uzmanları plastinat örneklerinin sistematikte kullanılan morfolojik özelikleri üzerinde barındırdığını, yıpranmadan uzun yıllarvikullanılabileceğini, materyallerin orijinal örneklere çok yakın olduğunu ve sağlık açısından önemli derecede risk taşımadığını, ilgili derslerde eğitim materyali olarak kullanıma uygun örnekler elde edildiğini bildirmişlerdir.

Plastination is a method of preparation which allows the specimens to be preserved for long years without losing anything from the appearance and structure of the anatomical specimens. There are basically three types of plastination techniques. Silicone plastination, one of these techniques, is easier than other techniques, preserving the color of the specimens and allowing the samples to be plastinated without being separated into pieces. Formaldehyde is one of the most preferred chemicals for the preservation of samples in Biology and Science education laboratories of universities. Formaldehyde is a highly toxic and irritant chemical that causes various difficulties in learning environments. In this study, it was aimed to store anatomical specimens and to prepare educational materials by plastination method which is an alternative method to formaldehyde in order to enable students to work with educational materials that are not harmful to health. The fish samples selected for this purpose were subjected to silicone plastination, preparation of samples, dehydration, degreasing, impregnation and hardening steps and turned into training material. Plastinate fish samples prepared by plastination method were examined by experts in biology education of a faculty of education in Ankara.Field experts' opinions about the material were evaluated with semi-structured interview questions from qualitative data collection tools. Field experts have stated that plastinate specimens possess the morphological characteristics used systematically, can be used for long years without wearing, the materials are very close to the original specimens and do not carry a significant health risk, and appropriate samples are obtained as training materials.