Yöneticilerin liderlik davranışları ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Beykoz ilçesi örneği)

Abstract

Bu araştırma, yöneticilerin liderlik vasıflarını yükselten kişilik özelliklerinin tespit edilmesi yoluyla yönetici seçimlerine rehberlik edecek bir kaynak olarak eğitim niteliğinin yükseltilmesine hizmet etmek üzere yapılmıştır. Bu araştırmada ilköğretim ve ortaöğretim okulu yöneticilerinin liderlik davranışları ve kişilik özelliklerinin cinsiyete, yaşa, göreve, öğrenim durumuna, yöneticilik süresine, medeni duruma ve yönetici olarak çalışılan okul sayısına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bir farklılık gösterip göstermediğinin, ilköğretim ve ortaöğretim okulu yöneticilerinin liderlik davranışları ile kişilik özelikleri arasında anlamlı bir ilişki bulunup bulunmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır.Araştırmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında İstanbul ili Beykoz ilçesindeki Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı ilköğretim ve ortaöğretim okullarında görev yapan 179 yönetici oluşturmaktadır. Bu doğrultuda ölçekler, bu evrenden tesadüfi örnekleme yöntemleri ile seçilmiş toplam 161 öğretmene uygulanmıştır.Yöneticilerin Liderlik Davranışlarını belirlemek için Hemphill ve Coones tarafından 1979 yılında geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Ölçek 30 madde ve Yapıyı Kurma ve Anlayış Gösterme olarak 2 alt boyuttan oluşmaktadır. Yöneticilerin Kişilik Özelliklerini betimlemek için Harrison Gough ve Alfred Heilbrun'un tarafından geliştirilen ve Prof. Dr. Canan Savran tarafından Türkçeye uyarlanan ACL Sıfat Tarama Listesi kullanılmıştır. Liste 300 sıfattan ve Başarma, Başatlık, Sebat, Düzen, Duyguları Anlama, Şefkat Gösterme, Yakınlık, Karşı Cinsle İlişkiler, Gösteriş, Bağımsızlık, Saldırganlık, Değişiklik, İlgi Görme, Kendini suçlama, Uyarlık, Danışmaya Hazır Oluş, Otokontrol, Özgüven, Kişisel Uyum, İdeal Benlik, Yaratıcı Kişilik, Askeri Liderlik, Erkeksi Özellik, Kadınsı Özellik olmak üzere 24 alt boyuttan oluşmaktadır. Verilerin çözümlenmesinde SPSS 15.0 paket programı kullanılarak demografik özelliklerin frekans ve yüzde değerleri incelenmiş, ölçeklerden alınan puanların aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Liderlik Davranışları ve Kişilik Özellikleri ölçeklerinden alınan puanların; yöneticilerin cinsiyetine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Bağımsız Grup T testi, yaşına, görevine, öğrenim durumuna, yöneticilik süresine ve okul sayısına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Kruskal Wallis-H Testi analizi ve hangi gruplar arasında anlamlı farklılıklar olduğunu belirlemek üzere Mann Whitney-U testi, medeni durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Mann Whitney-U testi yapılmıştır. Ölçeklerin toplam puanları arasındaki ilişkiler, Liderlik Davranışları Ölçeği Toplam Puanları ve Kişilik Özelikleri Ölçeği alt boyut puanları arasındaki ilişkiler ve Pearson Momentler Çarpımı analizi uygulanarak incelenmiştir.Araştırma sonuçlarına göre; cinsiyete göre liderlik davranışları ve yapıyı kurma davranışında, Duyguları Anlama, Şefkat Gösterme, Gösteriş, Bağımsızlık, İlgi Görme kendini suçlama, Uyarlık, Danışmaya Hazır Oluş, Yaratıcı Kişilik, Erkeksi ve Kadınsı Kişilik özelliklerinde; yaşa göre Askeri Kişilik Özelliğinde, göreve göre Sebat, Otokontrol, Kişisel Uyum ve Askeri Liderlik kişilik özelliklerinde; yöneticilik süresine göre ilgi görme, uyarlık ve otokontrol kişilik özelliklerinde; medeni duruma göre otokontrol kişilik özelliğinde ve okul sayısına göre sebat ve otokontrol kişilik özelliklerinde anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Liderlik davranışları ile Duyguları Anlama, Şefkat Gösterme, İdeal Benlik ve Kadınsı özellik kişilik özellikleri arasında pozitif yönlü, Saldırganlık ve Danışmaya Hazır Oluş kişilik özellikleri arasında negatif yönlü; Yapıyı Kurma Liderlik Davranışı ile Başarma, Sebat, Özgüven, İdeal Benlik, Yaratıcı Kişilik ve Erkeksi kişilik özellikleri arasında pozitif yönlü; Danışmaya Hazır Oluş kişilik özelliği arasında negatif yönlü; Anlayış Gösterme Liderlik Davranışı ile Duyguları Anlama, Şefkat Gösterme, karşı Cinsle İlişkiler ve Kadınsı kişilik özellikleri arasında pozitif yönlü; Saldırganlık ve Danışmaya Hazır Oluş kişilik özelliği arasında negatif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Liderlik, kişilik, okul, yönetici, davranış

This research aims to serve the increase of the education quality by being a source to guide the manager choice process by determining the personality traits of the managers which develop their leadership skills. In this research it is targeted to test whether the leadership skills and personality traits of the managers of primary and secondary schools vary with respect to their gender, age, duty, educational status, the duration of management, marital status and the number of schools worked as a manager during their career statistically significantly or not and to determine a significant relationship between the leadership skills and personality traits of the primary and secondary schools' managers exists or not. The descriptive research method is used. The universe of this research is formed by 179 managers who work at Primary and Secondary Schools affliated to Ministry of National Education in Beykoz, İstanbul during 2013-2014 Academic Year. The scales are executed to 161 teachers among the universe by random sampling.In order to determine the leadership behaviours of the managers, the scale which was developed by Hemphill and Coones in 1979 is used. The scale consists of 30 subjects and two subdimensions known as Initiation of Structure and Consideration. To define the Personality Traits of the managers ACL-Adjective Checklist developed by Harrison Gough and Alfred Heilbrun and adapted to Turkish by Prof. Canan Savran is used. The ACL- Adjective Checklist includes 300 adjectives and 24 subdimensions which are Achievement, Dominance, Endurance, Order, Intraception, Nurturance, Affliation, Heterosexuality, Exhibition, Autonomy, Aggression, Change, Succorance, Abasement, Deference, Counselling, Readiness, Self-Control, Self-Confidence, Personal Adjustment, Ideal self, Creative Personality Scale, Military Leadership Scale, Masculine Attributes Scale, Feminine Attributes Scale.Using SPSS 15.0 software package frequency and the percentage values of the demographic features are analyzed, arithmetic averages and standart deviations are calculated. The Independence Group T –test is used to test the variety of the scores of the Leadership Behaviours and Personality Traits with respect to the gender of the managers, the Kruskal Wallis-H Test analysis is used to determine the variety of the scores of the Leadership Behaviours and Personality Traits with respect to age, duty, educational status, the duration of management and the number of schools, Mann Whitney-U test is used to determine among which groups a significant variety exists, Mann Whitney-U test is used to test the significant variety with respect to marital status. The correlation among the total scores, the relationship between the total score of the Leadership Behaviours Scale and Personality Traits Scale subdimension scores are analyzed by Pearson Product Moment analysis.According to outcome research, it is found out that in leadership behaviours and Initiation of Structure behaviour with respect to gender, Intraception, Nurturance, Exhibition, Autonomy, Succorance, Abasement, Deference, Counselling Readiness, Creative Personality, Masculine and Feminine Attributes scales vary significantly; with respect to age, Military Personality Scale, with respect to duty, Endurance, Self-Control, Personal Adjustment and Military Leadership Scales; with respect to duration of management career, Succorance, Deference and Self-Control Scales; with respect to marital status, Self-Control Scale and with respect to the number of schools worked at, Endurance and Self-Control scales vary significantly. A positive significant correlation is observed between the Leadership Behaviours and Intraception, Nurturance, Ideal Self and Feminine Attributes Scales, between Agression and Counselling Readiness a negative correlation; between Initiation of Structure Leadership Behaviour and Achievement, Endurance, Self Confidence, Ideal Self, Creative Personality and Masculine Atrributes Scales a positive correlation; between Consideration Leadership Behaviour and Intraception, Nurturance, Heterosexuality and Feminine Attributes Scales a positive correlation;between Aggression and Counselling Readiness a negative correlation are observed. Key words: Leadership, personality, school, manager, behaviour.