Ulukışla (Niğde) volkanosedimanter istifini kesen gabroyik ve diyoritik daykların minerolojik-petrografik ve jeokimyasal incelenmesi

Abstract

oz Çamardı-Ulukışla (Niğde) havzasında yer alan intrüzif dayklardan gabroyik ve diyoritik dayklar Cox ve ark. [lj'nın toplam alkali-silis diyagramında, gabro, siyeno-diyorit ve diyorit olmak üzere üç grupta yer almaktadır. Ancak bu kayaçlar petrografik karakteristikleri gözönüne alınarak monzogabro ve diyorit olarak iki gruba ayrılmıştır. Gabroyik kayaçlar toplam alkali-silis diyagramında alkali alanda, diyoritik kayaçlar ise subalkali alanda yer almaktadır. Ana elementlerin Si(Vye göre değişimi diyagramlarmdaki yönelimler hem gabroyik daykların hem de diyoritik dayklarm oluşumlannda fraksiyonel kristallenmenin etkili olduğunu göstermektedir. Diyoritik ve gabroyik dayklar iz element değerleri bakımından birbirinden farklılıklar göstermektedir. Gabroyik dayklar diyorit dayklarına göre büyük iyon yançaplı element (LILE) ve hafif nadir toprak elementlerince daha fazla zenginleşmişlerdir. Th, U ve kalıcılığı yüksek Zr, Y, Nb, Ti gibi elementler de gabroyik dayklarda diyoritik dayklara göre daha fazla bir zenginleşme göstermektedir. Gabroyik ve diyoritik dayklarm primitif mantoya göre normalize edilmiş iz element dağılım desenleri yitimle ilişkili, iz element verilerine dayalı tektonik ayırtman diyagramlarında ise volkanik yay granitoyidleri alanına düşmektedir. Nadir toprak elementlerine dayalı bölümsel ergime modellemesine göre gabroyik kayaçlar önceki yitim süreçleriyle zenginleşmiş litosferik manto kaynağının düşük dereceli bölümsel ergimesiyle, diyoritik kayaçların ise spinel- peridotitin % 5-10'lik bölümsel ergimesiyle oluştukları belirlenmiştir. Elde edilen tüm verilerin ışığında Çamardı-Ulukışla havzasındaki gabroyik ve diyoritik dayklarm çarpışma sonrası ekstansiyonel bir tektonik rejimin sonucu olarak oluştukları ileri sürülebilmektedir. Anahtar Kelimeler: Alkali ve subalkali dayklar, Ulukışla Havzası, Zenginleşmiş manto, Ekstansiyonel tektonik rejim.

ABSTRACT The intrusive dykes (gabbro and diorite) in the Çamardı-Ulukışla (Niğde) basin have been classified by total alkali-silica diagram as gabbro, siyeno-diorite and diorite. However, considering petrographic characteristics of these intrusive dykes they can be divided into two compositional groups as alkaline and sub- alkaline which are gabbroic and dioritic dykes, respectively. Major element variation diagrams indicate a fractional crystallization process in the evolution of the alkaline and sub-alkaline dykes. Trace element contents of the both dyke types show differences from each other. Alkaline dykes have enriched in large ion lithophile elements (LILE) and light rare earth elements (LREE) more than sub-alkaline dykes. On the other hand both dyke types show depletion on the high-field strength elements. Primitive mantle normalized trace element patterns of dykes exhibit subduction related patterns. Geotectonic discrimination diagrams based on trace element data also indicate the subduction related origin of the dykes in spite of the lacking of any subduction process in the studied area at the time of the dyke emplacement. Partial melting modeling based on REE data exhibit that the alkaline dykes have been originated from low-degree partial melts of the enriched lithospheric mantle and sub-alkaline dykes originated from 5-10% partial melting of the spinel peridotite. All data when combined with regional geologic framework suggest that the dykes have been occurred as a result of extensional tectonic regime after the continental collision. Key words: Alkaline and subalkaline dykes, Ulukişla Basin, Enriched mantle, Extentional tectonic setting.