Aşağı Seyhan Ovası (Adana) yer altı ve yüzey suyu kaynaklarının hidrojeolojisi ve hidrojeokimyası

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'nin doğu Akdeniz kıyısında yer alan Çukurova Deltası'nın büyük bir kısmını kapsayan Aşağı Seyhan Ovası'nın, hidrojeolojik ve hidrojeokimyasal özellikleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Haziran-Temmuz 2014'de bölgedeki kuyulardan ve yüzey sularından alınan toplam 173 adet su numunesinde çeşitli fiziksel ve kimyasal parametrelere ait ölçümler yapılmıştır. Fiziksel parametrelere (sıcaklık, pH, Eh, çözünmüş oksijen ve elektriksel iletkenlik) ait değerler, majör iyonlar (Ca+2, Mg+2, Na+, K+, CO3−2, HCO3−, Cl−, SO4−2, NO3−, NO2−, NH4+, PO4−3 ve F−) ve 17 iz elementin (Al, As, B, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Li, Mn, Mo, Ni, Pb, Sb, Sr ve Zn) konsantrasyonları çeşitli analiz yöntemleriyle belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar, Avrupa Ekonomik Topluluğu (EEC) tarafından kabul edilen ve Türkiye'de de uygulamaya başlanan 98/83/EC nolu konsey yönergesiyle ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) içme suyu standardı ile karşılaştırılmıştır. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Teknik Usuller Tebliği'nde belirtilen sulama suyu kalite kriterleri doğrultusunda da değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca su numuneleri, hidrojeokimyasal fasiyes kavramı ve Stuyfzand sınıflama sisteminin yanı sıra çeşitli grafiksel yöntemlerle (Piper, Durov, Yarı Logaritmik Schoeller, ABD Tuzluluk Laboratuvarı ve Wilcox) değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; kuyulardan alınan birkaç numunenin pH değerleri ve Cd konsantrasyonları WHO standartlarında belirtilen sınır değerleri aşmıştır. Bunun yanı sıra, EC değerleri ile Ni ve Sb konsantrasyonları ise EEC standartlarında belirtilen sınır değerleri aşmıştır. Ayrıca birkaç numunenin Na, Cl−, SO4−2, NO−2, NH4+, As, B, Fe, Mn, Pb ve F− konsantrasyonları EEC ve WHO standartlarında belirtilen sınır değerlerin üzerindedir. Çalışma alanından alınan yeraltı ve yüzey suyu numunelerinin genelinin sulama suyu olarak kullanılabileceği, birkaç numunenin F−, Mn, Mo ve Zn konsantrasyonlarının Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği'nde belirtilen sınır değerlerin üzerinde olduğu gözlenmiştir. Çalışma alanındaki su kaynakları için en önemli kirletici etkenler evsel ve endüstriyel atıklar ile tarımsal faaliyetlerdir. Ayrıca bu kirleticiler, sulamadan dönen drenaj kanalları aracılığıyla yerleşim yerleri ve sanayi kuruluşları bulunmayan yerleri de etkilemektedir.

In this study, hydrogeological and hydrogeochemical properties of the Lower Seyhan Plain, covering a large portion of the Çukurova delta located in the eastern Mediterranean coast of Turkey, were evaluated in detail. Measurements were made for various physical and chemical parameters in a total of 173 water samples collected between June-July 2014 from wells and surface waters in the region. Measurements of physical parameters (temperature, pH, Eh, dissolved oxygen and electrical conductivity), concentrations of major ions (Ca+2, Mg+2, Na+, K+, CO3−2, HCO3−, Cl−, SO4−2, NO3−, NO2−, NH4+, PO4−3 and F−) and concentrations of 17 trace elements (Al, As, B, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Li, Mn, Mo, Ni, Pb, Sb, Sr and Zn) were determined by using different analysis techniques. The results obtained were compared with the council directive numbered 98/83/EC accepted by European Economic Community (EEC) and introduced in Turkey and the drinking water standard of World Health Organisation (WHO). The evaluations were also made according to the criteria of irrigation water quality stated in the Technical Methods Bulletin of the Water Pollution Control Directive. Furthermore, the water samples were evaluated by the hydrogeochemical facies concept and Stuyfzand classification system, as well as by various the graphical methods (Piper, Durov, Semi Logarithmical Schoeller, US Salinity Laboratory and Wilcox). According to results obtained, pH values and Cd concentrations in several water samples collected from wells are exceeded the standards designated by WHO. Whereas, EC values, together with Ni and Sb concentrations are exceeded the standards designated by EEC. In addition, in several water samples, concentrations of Na, Cl−, SO4−2, NO−2, NH4+, As, B, Fe, Mn, Pb and F− are exceeded the standards designated by both EEC and WHO. Majority of groundwater and surface water samples collected from the study area can be utilized as irrigation water and F−, Mn, Mo and Zn concentrations in several samples are exceeded the standards designated by the Technical Methods Bulletin of the Water Pollution Control Directive. The most important pollution sources for the water resources of the study area are domestic and industrial wastes, as well as agricultural activities. Moreover, these pollutants are affecting other areas through drainage canals, which carry waters returning from the irrigation, even in places where residential and industrial land uses are absent.