Metinden oyunculuğa biçem arayışları: ?Medea ya da Öteki?

Abstract

Tragedya yazarları, mitos, efsane ve kahramanlık destanları gibi yaşadıkları dönemlerde ulaşabildikleri bu kaynakların içeriklerini oyunlarında karakter, konu, olay örgüsü yaratmak için kullanmışlardır. Bu kaynaklar arasından en çok rağbet görenin mitoloji olduğu söylenebilir. Bunun başlıca nedenlerinden biri olarak mitolojilerin içerikleri itibarıyla yaşamı anlama ve anlamlandırma sürecinin en başat ürünlerinden biri olduğu ve bu bağlamda tragedya yazarlarına sınırsız olanaklar sağladığı bilinmektedir. Özellikle insanın dünyadaki yerini kavrama çabasını evrensel boyutta ele alan mitolojiler aracılığıyla, tragedya yazarları, bu süreçleri oyunlaştırarak eyleme dökmüş ve sahneden daha büyük kitlelere ulaşmasına olanak vermişlerdir.Bu çalışma kapsamında Altın Post mitosu ele alınmıştır. Altın Post mitosunun içinde yer alan Medeia ve İason adlı kişilerin serüvenlerinin Euripides, Seneca, Dario Fo ve Yüksel Pazarkaya adlı yazarların kaleminde yeni anlamlar bulduğu ortaya çıkarılmıştır. Çalışma kapsamında gerçekleştirilen kuramsal inceleme ve araştırmalarda, oyun metinlerinin, yazıldıkları dönemde olduğu kadar, günümüzde de geçerliğini koruyan, kadının ?ötekileştirilmesi? durumu ve ötekileştirilen kadının yaşadığı süreç temel alınmıştır. Bu sürecin ortak paydası olarak Medeia karakteri kullanılmıştır. Ötekileştirme sürecinin başlayış biçimi; yani erkeğin baskısı; gelişmesi, yani kadının içinde bulunduğu durumu içselleştirmesi; hemen sonrasında da erkeğin istediği ve onu önceleyen düzenin kurulması; yani durumu normalleştirmeye dönük zor kullanması üzerinde durulmuştur. Buradan hareketle de, Medeia'nın, evlat, kadın, eş ve anne olarak, maruz kaldığı ötekileştirme sürecinde, ona yaşatılan fiziksel, cins ayrımcı ve psikolojik şiddete, kendini önceleyerek karşı durma biçimi önem kazanmıştır. Ötekileştirilme biçimine ve sürecine karşı, ?eylem? kararının alınmasında etkin rol oynayan öteleme biçimleri, oyun metinlerinin içinden seçilen ve karakterin kendi sözleriyle durumu açıkça sergileyen tiradlar vasıtasıyla, uygulama çalışmasında ortaya konmuştur. Dolayısıyla bu çalışmada tema olarak önem kazanan, Medeia'nın öldürme eylemi değil, onu bu eyleme taşıyan karar verme süreci ve sebepleri olarak öne çıkarılmıştır.Adı geçen yazarların, Medeia'yı çocuklarını öldürme eylemine taşıyan ?karar? sahneleri kolaj yöntemiyle birleştirilerek, ?Medeia ya da Öteki ?adı verilen bir temsil metni oluşturulmuştur. Temsil metninde kullanılan tiradlar, yazıldıkları dönemlerdeki oyunculuk yöntemleri ve biçem denemeleri ile çalışılıp sahnelenirken, 5. yüzyıldan günümüze geçirdikleri değişimler, sadece kuramsal olarak değil, uygulamada da derinlikli bir biçimde ele alınmıştır. Prova sürecinde, temsil metinlerinin yazıldıkları döneme ait oyunculuk üslupları olabildiğince korunmaya özen gösterilmiştir. Üslupların benzerlik gösterdiği durumlarda ise, özellikle Euripides ve Seneca ele alındığında, yazarların metinlerinde kullandıkları dilin, anlatım üslubunun ve tavrın oyunculuğa etkisi öne çıkarılmıştır. Yani, metinlerin barındırdığı baskın karakteristik özelliklerin oyunculuk biçeme etkisi, hatta biçemi yaratması, oyunculuk denemelerini doğrudan şekillendirmiş, örneğin, Antik Yunan dönemi oyunculuğu ile Roma dönemi oyunculuğu arasındaki farkları ortaya çıkarmıştır.Çalışmanın uygulama sürecinde ve temsiller sırasında gözlemlenen, oyunculukta, o dönemi yansılayan dil, ses, jest, mimik ve postur kullanımlarının, günümüz seyircisinin algısında benzer anlamları ürettiği ve dönem üsluplarının, metinle uyumlu kullanıldığı takdirde, günümüz seyircisi için güncelliğini koruduğudur.

Tragedy writers borrowed from the sources they could reach such as mythology, legends, heroic poems and epic poems in the periods they lived in, to create character, theme and plot of their plays. It could be said that mythology is the most demanded source of all. It is widely accepted that as far as content concerned mythology is the most affective mean in giving meaning to and in explaining the essence of life which provides tragedy writers with unlimited opportunities. Especially tragedy writers, using mythologies, which treat the efforts of human beings, to conceive his place in the world universally, put these processes into action through plays and enabled these plays to reach masses from the stage.This work studies The Golden Fleece mythos. The adventures of Medea and İason from the Golden Fleece mythos and how this mythos found new meanings in periods they were written and the functions they served in the hands of Euripides, Seneca, Dario Fo and Yüksel Pazarkaya is revealed. The research and analyses done for this study is based on the scripts containing the validity ?procedures of making women the other? and the situation women go through when they become the other not only in the periods they were written in but also today. Medea as a character is used as a common denominator. The `othering? procedure begins with the oppression from a man; develops with internalization of this oppression by woman; which is followed by the establishment of a system that priorities man and his requests, in other words, pressure to normalize this situation begins. The physical, sexual, and psychological violence Medea goes through as a daughter, woman, wife and a mother and her stand against this othering procedure becomes important. Various othering processes affecting the thought process leading to ?action? based on the othering manner presented in the practical work, through the monologues, displaying the situation of the character concretely form the selected scripts. Thus, in this study not the killing action of Medea but instead the thought process and its reasons leading the action of killing as a theme is emphasized.The afore mentioned playwrights? ?decision? scenes that includes the thought process that leads to killing of her children are gathered with collage method to create a performance text titled ?Medea Or The Other.? While the monologues used in the performance text, studied and staged with the acting styles and fashions of the periods they were written, the changes and transformations they went through since the 5th century B.C. is studied in depth both theoretical and practically. Specific attention is paid during the rehearsals to follow the period?s styles of the scripts. When the styles were similar, especially in considering Euripides and Seneca, the effects of language, expression style and tone are taken into consideration. In another words, the strong characteristics of the scripts and its effect on acting style, moreover, its effect to create the acting style, shaped the acting experiments of this study, for example, it brought out the differences in acting between the Ancient Greek and Roman Periods.What is observed during the practice phase of this study and during the actual performances is that, the use of language, voice, gesture, and posture produces similar meanings in today?s audiences and the period styles, when used in harmony with the script, is still considered contemporary by the present day spectators.