Mekan yanılsamasından resim yüzeyine espas

Abstract

Plastik sanatlar, biçim oluşturma sanatlarıdır. Mimari ve heykelde bu biçim üç boyutlu, görsel sanatlarda ise iki boyutludur. Biçimi oluşturmak, aynı zamanda etrafındaki mekanı, onu çevreleyen uzamı da oluşturmaktır. Bir çizgi, biçimi çevreler veya onun iç desenini gösterirken, aynı zamanda planlara veya hacimsel yapıya uygun olarak mekanın kurgusunu imler. Bu çalışmada öncelikle mekan, espas ve resim yüzeyi, çeşitli anlayışlara göre gelişen içerikleriyle ele alınmışlardır. Mekan kavramının, boşluktan özdeke ve deneyimlenen bir gerçeğe doğru geçirdiği evrimin, espas üzerindeki etkileri tartışılmıştır.Espasın çeşitleri ve bunların hangi teknikler ve araçlarla elde edilebileceği temel sanat elemanları ve ilkeleri ile Avrupa modern resim sanatı tarihi evreni kapsamında ikinci bölümde ele alınmıştır. Planimetrik, perspektif, volümetrik, piramidal, somut-soyut, klasik espas-yüzey espası-çağdaş espas, raslantısal, irrasyonel ve kavramsal espas çeşitleri incelenmiş, tuval nesnesine değinilmiştir. Resmin ve biçimin geçirdiği evreleri, espas kavramını esas alarak izlemek amaçlanmıştır. Plastik sanat ilgileri ön plana alınarak, espas kavramının geçirdiği evrim, farklı derinlik seviyelerinde ve özellikle yüzeyde izlenmeye çalışılmıştır.Resim yüzeyinden içeriye doğru kurgulanan üç boyutlu mekan, dokunsal veya görsel uzam algısı ile ilgili olduğundan dolayı üçüncü bölümde, plastik sanatlar alanına özgü çıkarımlara varmak üzere algı süreci incelenmiştir. Resimsel mekanın ikircikli doğası, yanılsamacı derinlik ile birlikte yüzeyin yassılığını da vurgular. İçine doğru bakılan bir pencereden, modern yüzeylere ve onun ötesine doğru gelişen espas anlayışı, izlenimci, dışavurumcu, hareketli, çok zamanlı, gerçeküstü, metafizik görünümlerle ortaya çıkabilir. Bu görünümleri ortaya koyan çeşitli akımlarla birlikte modern resimde, yanılsamanın yerini, plastik dilin kendi olanakları almış, anlatım giderek yüzeye doğru yaklaşmıştır. Yanılsamanın cennetinden kovulan izleyici, yüzeyde yeni bir plastik dil aramış ve bir özne olarak nesneye yaklaşmıştır. Temsili kaygılardan soyut anlatıma, betimleyici tavırdan dışavurumculuğa geçiş süreçlerinde, Avrupa modern resim sanatı tarihinde gelişen soyut espas, Amerikan soyut sanatının kökenlerini oluşturmuştur.Espas, özellikle Amerikan soyut dışavurumcu sanatında, aksiyon resmi ve renk alanı sanatçıları için esas mesele olarak ele alınmıştır. Bu sanatçılar, resim yaparak uzamı açıklamayı amaçladıklarını söylemişlerdir. Aksiyon resminde, dışavurumcu ve otomatist bir tavırla resim yapma süreci ve raslantısallığın bir kaydı olarak yüzeyde oluşan labirentler yoluyla, izleyiciye yeni bir uzam sunulur. Renk alanı resminde ise biçimin yerini alan renk alanları sayesinde oluşan mekan hissi yüzeyi kaplar. Görsel ve dokunsal yüzeyin çakıştığı yüzey espasında, bütünsellik ve odaksız yeni bir kompozisyon türü belirir. `All-over` kompozisyon, resim yüzeyinde kesintisiz bir akış sunmakla, izleyicisini özgür bırakır. Malevich'in siyah karesi ile öne sürdüğü `hiçlik` ve `sıfır noktası`ndan sonra, içinde herşeyin olduğu `yeni bir hiçlik` önerilmektedir. İzleyici bunun karşısında sabit bir konumda kalamaz, yüzey karşısında devinmek, resme `yandan bakmak` ihytiyacı duyar, böylece ondaki düzensizlikte (kaosta) bir düzen (kozmos) keşfederek, kendini bu uzamın bir parçası olarak duyumsar ve nihayet anlam derinliğini kavrar. Yüzeyi vurgulayan bu yaklaşım, görsel ve dokunsal algı arasındaki gerilimi artırdığı, hem sanatçı hem de izleyici için bir devinim, katılım ve sessiz bir dille anlaşma olanağı sunduğu oranda, bu incelemede odak noktasını oluşturur.Bu araştırma, modern resimde ve Amerikan soyut dışavurumculuğunda yüzey espasına bakışta bir rehber olmaya, onu eleştirmeye ve bu temelin üzerinde yeni arayışlarla yola çıkanlar için derleme bir kaynak olmaya adaydır. Bunun ötesinde, çağdaş galeri mekanına yani `beyaz bir kübe` doğru uzanan espas, bu çalışmanın kapsamını aşmakta ancak son bölümde çağdaş sanata doğru kısa bir bakış ile yetinilmektedir.Anahtar KelimelerEspas, Uzam, Resim Yüzeyi, Alan, Mekan, Resimde Mekan, Yanılsama, Temel Eğitim, Temel Sanat Öğe ve İlkeleri, Perspektif, Modern Resim, Soyut Dışavurum, Otomatizm, Renk Alanı Resmi, All-over Kompozisyon.

Plastic art is a way of shaping form. Shaping is three dimensional in architecture and sculpture, and two dimensional in painting. Shaping the form is at the same time shaping the space around the form. When a line borders the form and drawing shows the volume of the form, they also construct the space organization by plan or volume. In this thesis, the contents of space, space in painting, surface is examined throughout their changing meaning during European modern art history as previously researched. Also, the effects of the evolution of conceived space, from substance to an experimental reality is discussed in order to understand space in painting. In section two, types of space, techniques of maintaining the illusionary and surface space are illustrated by following the systematic in basic design elements and principles. Planimetric, perspective, volumetric, pyramidal, coincidental, irrational, conceptual, abstract and concrete, classical-modern-contemporary space and the canvas as an art object are researched. It is aimed to follow the evolution of concept of space and different levels of depth throughout the history of art. The two faces of space, three dimensional, haptic and `real` space is and secondly two dimensional, optic and illusionary space is defined as the field of research. The three dimensional illusory space in a picture is related to the spatial cognition of that space. Therefore, the process of perception in a narrow scope is explained in order to make some assumptions in the field of visual arts. Here, the perception of depth is taken into consideration alongside the concept of illusion while looking into representative and descriptive painting. Beginning with the modern painting, a plastic grammar of painting was rediscovered and used instead of illusion, and it was also used to bring the expression to the surface. Different approaches to the usage of that plastic language, e.g. impressionism, expressionism, cubism, surrealism, futurism, reveal the divisions of abstract space- concrete space and classical space- modern space- contemporary space. This process prepared the beginning of abstract art in the United States. Space is the stated main issue of American abstract expressionists as they don't create the space by painting, they just declare it. In action painting, space is a record on surface of coincidental painting process which creates in pushes and pulls along the whole length of the canvas. It creates labyrinths for the viewer. In color-field painting, the color expands on the surface and takes place before the form. In the surface space where the haptic and optic space meets, occurs a new kind of focus-less, wholistic kin of composition: `all-over`. It prepares a flow all-over the entire surface and leaves the viewer free by not preparing a route for the eyes. After Malevich's black square claiming to be the `zero point` and `nothing`, here it is suggested that we must experience a `new-nothing` including many ways of `seeing`. Before this new formation, new body, the viewer shall act, and now must also process the face of the canvas. Sometimes the viewer needs to look at the canvas form the side at an angle, so that they discover the cosmos in chaos, feel themselves as a part of this uncertainty and sense a meaning in nothingness. This whole process is a silent conversation between the artist and the viewer and they both escape from their traditional passive situations. That meeting takes place in a vertical meeting line drawn by the surface of the painting, instead of taking place in space with a horizon line. This research aims to be a guide to investigating the matter of space in European modern painting as the roots of American abstract expressionism. It is also to discover, to understand, and to criticize it. The research of comprehensive pictorial space should be the basis for those whom are going to go forward in that field. Beyond that, the new space opening to the `white cube` in contemporary art is only mentioned briefly. KeywordsSpace, Pictorial Space, Illusion, Basic Design Elements and Principles, Perspective, Modern Painting, Surface, Flatness, Field, Abstract Expressionism, Color-field Painting, All-over Composition