Türkiye`de Cumhuriyet öncesi-sonrası kadın`ın konumu ve baskıresim alanındaki varlıkları hakkında bir analiz

Abstract

19. yüzyılın ortalarına kadar Avrupa‟da ve Cumhuriyet Öncesi Türkiye‟sinde ataerkil bir yapı egemendi. Bu yapıya göre erkek, üst bir değer taşırken kadın, özel alana ait olarak görülüp hukuki ve sosyal hiçbir hakka sahip olmadan neslin devam etmesi için yaşayan bir varlık olarak konumlanmıştır. Osmanlı Devleti‟nde ise II. Meşrutiyet‟le beraber kadın haklarında birtakım düzenlemelere gidilmişse de kadının özgürleşmesi Cumhuriyet Rejimi ile mümkün olmuştur. İncelenen toplumlarda kadınlar, bilim, edebiyat ve diğer dallarda olduğu gibi sanat alanından da uzunca bir süre uzak tutulmuşlardır. Cumhuriyet Öncesi Türkiye‟sinde kadınlar için sanat eğitimi, Mihri Müşfik Hanım‟ın çabaları sonucunda İnas Sanayi-i Nefise Mektebi açılana kadar çoğunluğu azınlık ve Levanten olan ailelerin kızlarına aldırdıkları özel derslerle sınırlı kalmıştır. Tuval sanatı, asıl olarak Cumhuriyet Dönemi‟yle gelişmeye başlamış, baskıresim ise askeriyeye hizmet etmek amacıyla kullanılan bir teknik olarak kalmıştır. Serbest sanat çalışmaları ise ilk defa Cumhuriyet Dönemi‟nde uygulanmaya başlamıştır. Ancak resim sanatı gibi hızlı bir gelişme sağlayamamıştır. Çünkü baskıresim sanatının uygulanabilmesi dönemin olanaklarına göre zordu. Ancak bazı sanatçıların özel çabaları sayesinde uygulanmaya başlandı ve olanakların artmasıyla da hem baskıresim sanatı önem kazandı hem de Türk kadın baskıresim sanatçıları sayıca artarak Türk baskıresim sanatında azımsanamayacak bir yere sahip oldular. Ancak literatürlerde Türk kadın baskıresim sanatçılarının birçoğunun adı bile geçmemektedir. Algılanan bu durum ise araştırmanın amacını oluşturmaktadır.

Until the middle of the 19th century in Europe and during the pre-republic period in Turkey a patriarchal structure was dominant. According to this structure men used to symbolize a superior dignity but yet women used to devote her life to the existence of the generations without having any legal and social rights. Although some regulations were introduced in Ottoman Empire by the second Constitutional Era, but liberation of women only came under republic regime. In the analyzed societies women was deprived of art for a long time as like as science, literature and the other branches. Education of art in pre-republican Turkey was limited with the private lessons which mostly used to be attended by daughters of minority and levantine families, until Inas Sanayi-i Nefise Mektebi was founded with the efforts of Mihri Musfik Hanim. Canvas art basically started to improve by republic period, printmaking continued to be a technique to serve the military. Free art practices were first performed in the republic period. But it could not show improvement as art of painting did. Just because performing art of printmaking was difficult under the circumstances of the period. But yet it was started to be performed with the personal efforts of some artists and by means of varying possibilities both art of printmaking gained importance and in respect of the printmaking Turkish women printmaking artists developed a significant position by increasing their numbers. But in written history names of Turkish women printmaking artists are not mentioned at all. This perceived case will constitute the goals of this study.