İmara ilişkin bağışlamaların gelişimi ve değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET İMARA İLİŞKİN BA?IŞLAMALARIN GELİŞİMİ VE DE?ERLENDİRMESİ Ahmet Ltitf-i UZEL (Dr.) Gazi üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mayas I9B6 Ülkemizde hızlı nüfus artışı sürmekte, sosyal ve eko nomik olgulara dayalı olarak kentleşme ve kentsel nüfus da artmaktadır. Bu olgunun kaçınılmaz sonucu olarak kentle rimiz büyümekte, bu büyüme ve yasa dışı yapılaşma kontrol edilememektedir. Bu kontrolsüzlüğün olumsuz sonuçlarını ortadan kaldırmak, yeni kontrol mekanizmaları getirmek için bir çok yasa yürürlüğe konmuştur. Bu yasalar hazır lanırken, yasaları hazırlayan yasama organının ele aldığı konulara bakış açısı ve bu açısının fiziksel planlamaya etkisi, çalışmanın konusudur`. Birinci bölümde konuya ilişkin olarak dünyanın ve ül kemizin sosyal, ekonomik ve politik koşulları içinde kentleşmenin etkilerine ve bu etkileri ortadan kaldırma çabaları içinde bağışlamanın yerine değinilmiştir. İkinci bölümde Türkiye'deki imar hareketleri kısaca incelenmiş ve bu imar hareketlerine koşut olarak yasal çerçevenin gelişimine değinilmiştir. Yasal çerçevenin -ııı-kentleşme olgusunu yeterince kontrol edemediği ve geliş meleri izleyemediği vurgulanarak bu çerçeve içindeki planlama çalışmaları, ve planlamaya ilişkin örgütlenmeler ' kısaca özetlenmiştir. üçüncü bölümde kentleşme olgusu incelenerek kentleşme nin dünyadaki tarihsel gelişimi özetlendikten sonra, ülkemizdeki gelişim incelenerek nedenlerine değinilmiş tir. Ayrıca kentleşme süreci içinde, bu süreci etkilemek görev ve sorumluluğunda olan karar çevrelerinin bu sürece yaklaşımları incelenerek, bu yaklaşımların sorunları çö zücü sonuçlar vermediği vurgulanmıştır. Yine kentleşme süreci içinde birçok kez bağışlama konusu edilmek zorunda kalman gecekondular ve gecekondulara farklı bakış açıları kısaca incelenerek sergilenmiştir. Dördüncü bölümde imar kurumu içinde imara ilişkin bağışlamalar ele alınmıştır, önce tmar Kurumu tanımlanmış ve tanımın etkinliği tartışılmıştır. Ardından bu kurum içinde önemli ağırlıkla yer alan yasal düzenlemelerdeki bakış açısı incelenmiş ve bu bakış açısının konuyu yeterince çözüm üretici bir algılayış olmadığı; yasakçı bir tavır taşıdığı saptanmış ve bu saptama vurgulanmıştır. Bu ya sakçı tavrın yetersizliği, politik oy kaygılarıyla birle şince bağışlamanın giderek artan bir hızla süreç haline dönüştürüldüğü, bu sürecin de yeterli ve köktenci çözümler getirmediği kanaatinin yaygınlaştığı ortaya konmuştur. Yine bu bölümde 1948 ile 1984 yılları arasında doğrudan -iv-bağışlamayı öngören, ya da, kentsel arsa üretme, konut, ` gecekondu gibi olgular için çözüm getiren yasalar içinde, dolaylı ya da doğrudan bağışlama getiren 10 yasa ayrı.... ayrı incelenmiştir. Bu inceleme içinde özellikle yasaların, yasama organında hangi gerekçelere dayandırıldığı, tar - -. tışma ortamında farklı politik görüşlerin konuyu nasıl gördüklerinin yansıtılması amaçlanmıştır.. Ayrıca bu yasa ların içeriğinde fiziksel planlamayı etkileyen hükümler ortaya çıkartılmıştır. Beşinci Bölümde, bir önceki bölümde çözümlenen yasa ların bir genel değerlendirmesi yapılmıştır. Bu kapsamda. önce Yasama Organı 'nın bakış açısının bir değerlendiril mesi yapılmış, sonra bağışlama yasalarının ortak özellik leri sergilenmiştir. Ortak özelliklerin, yasaların amaçları, kapsamları, fiziksel planlamaya ve uygulamaya doğrudan ya da dolaylı etkileri vurgulanmış sonuçta bu yasaların yerleşme yerlerinin oluşumunu olumsuz yönde etkilemesi yanısıra, fiziksel planlama ve uygulama eylemlerine olumlu bir katkısı olmadığı, aksine bu eylemlerin dışlanmasına neden olduğu ortaya konmuştur. -v-

SOMMAIRE EVOLUTION ET EVALUATION DES AMMISTIES CONCERNANT LE CONSTRUCTIONS ET LE DEVELOPMENT DU TERRITOIRE Ahmet Lütfi UZEL(Ph.D.) Üniversite Gazi, Institut Des Sciences, Mai 1986 L' augmentation de la population, qui continue a demeurer â un niveau e leva en Turquie, combinee aux conditions Sconomiques et sociales du pays, se traduit par une urbanisation rapide et un entassement de population urba ine. Cette croissance rapide ainsi que les construc tions illâgales qu'elle entralne demeurent des faits encore in con trol able s. Maintes nouvelles lois sont entries en vigueur en vue d'etab'lir de nouveaux mâca nismes de contröle pour remedier aux effects n§gatifs de cette situation. Lu sujet du pr§sent ouvrage est le point de vue du Lâgislateur pour 1 ' §laboration de ces nouvelles lois ainsi que les râsultats, qui dârivent de ce point de vue et les influences de ce point de vue sur la planification du territoire. -vi-Le premier chapitre est consacre` aux effects de 1' urbanisation dans le contexte social, economique et `-.. politique en Turquie et au plan mondial et a la place. que prend `!'.' amnistie` parmi les efforts accomplis pour -' - eradier ces effets negatifs. Au second chapitre prend place le development du contexte legislatif parallelement aux activities d'amenagement du territoire et 1' analyse de ces activites. L' inaptitude du contexte lâgislatif â contröler et â suivre 1' accumulation des effets entraines par la rapide urbanisation, les travaux de planif ication poursuivis dans ce contexte insuffisant ainsi que les organismes consacrâs â la planif ication urbanie sont resume's dans ce chapitre. Le troisiâme chapitre est consacre â l'âtude du phânomene d' urbanisation en gânâral, dans la monde et en Turquie et des causes qui l'entralnent ainsi que 1' analyse des points de depart des milieux ay ant le pouvoir et la responsabilitâ de decision.pour influencer le processus d' urbanisation, mettant le point sur 1' inaptitude de ceux-ci â resoudre les problemes. La place des bidonvilles (gecekondu) dans le processus d' urbanisation et les amnisties râpâes au profit de ces habitations illâgales sont aussi analysâes dans ce chapitre -vat-Dans le quatrieme chapitre prend place les amnisties concernant l1 amenagement du territoire dans le contexte '?`?'-'? etabli. Le contexte national concernant 1 ' amânagement a- ete defini mettant le point sur 1' attitude restrictive de la lâgislation actuelle qui demeure inapte â §tablir- des decisions resolutoires. Cette attitude restrictive combinee aux jeux politiques emmene une râpâtition des amnisties, ce qui empeche la formation des idâes et actions radicales pour le rSsolution des problemes. Dix diffârerites lois mises en vigueur entre 1948 et 1984 dictent directment l1 application de lramnistie ou la.favorise par des arrangements concernant des questions comme la production de parcelles urbanies â bâtir, 1' habitat ou les bidonvilles. L' analyse de ces lois a pour but de dâfinir les considârations dontelles derivent, leur processus d1 elaboration par le LSgislateur et les discussions entre les diffârents points de vue politiques. En outre, 1' accent a §te mis sur les dispositions lâgislatives concernant at ay an t efret sur la pi an if icat ion territoriale. Dans le cinquiame chapitre prend place une evaluation gânârale des lois citees dans le chapitre pr§cedent. Dans ce contexte, tout d'abord le point de vue du Legislateur a âte âvaluâ suivi par L' expose des points communs de diverses lois concernant l'amnistie. Les effets directs -viii-et indirects de ces points communs, des contextes et buts des lois, sur la planification territoriale et 1* application des plans ont âte etudi&s. Finalement, il a ete demontrâ que ces lois ont des effets nâgatifs- sur le dâvelopment des lieux d' habitation. De plus, ces lois n'apportent rien de positif aux actions de_ planification et application, au contraire elles sont une des causes d1 exclusion de ces actions. -ix-